Het terugtreden in 2010 van Margot Kässmann als voorzitter van de EKD-raad, het hoogste orgaan van de Evangelische Kirche, leidde weliswaar tot de nodige commotie, constateerde de Frankfurter Allgemeine deze week. Maar eigenlijk was de storm toen ook snel weer geluwd, „omdat het om een misstap van een persoon ging” – Kässmann werd met teveel alcohol op in haar dienstauto aangehouden.

In de huidige discussie rond de ”Orientierungshilfe” speelt iets fundamentelers, aldus de Frankfurter in een uiterst kritisch artikel. En het zijn „niet alleen piëtistisch-evangelicale of katholieke kringen, die tegen het document protesteren. De kritiek op de EKD komt ook van conservatief-liberale zijde.”

Mensen die zich daartoe rekenen –„de kern van veel gemeenten”– hebben zich al lang neergelegd bij allerlei veranderingen in de kerk, stelt de auteur, politiek redacteur Reinhard Bingener. „Ernstiger wordt het echter als de kerk de indruk doet ontstaan slordig met haar religieuze bagage om te gaan. En precies dat doet de EKD in haar gezinsnota. Men mag ten opzichte van de daarin behandelde thema’s staan zoals men wil. Maar homoseksualiteit wordt in de Bijbel niet de ene keer zo en dan weer anders bejegend, zoals de nota stelt, maar steeds negatief.”

Luther

Te „nalatig” gaat de EKD-raad volgens Bingener ook om met de opvattingen van de Duitse reformator Maarten Luther over het huwelijk, „die in veel landskerken nog altijd de status van een belijdenis hebben. Luther zag in het huwelijk de hoogste, ja door God Zelf ingestelde institutie. Als de EKD daar nu anders tegenaan kijkt, zou ze dat ook uitvoerig moeten beargumenteren. Maar dat gebeurt nergens. Integendeel: EKD-raadsvoorzitter Nikolaus Schneider verdedigt de Orientierungshilfe tegen elke kritiek.”

De Frankfurter Allgemeine plaatste vorige week een interview met Schneider, eveneens van de hand van Reinhard Bingener (die zich op de site van de krant voorstelt als protestants theoloog). Daarin antwoordde het ‘gezicht’ van de Evangelische Kerk op diens vraag of er nog wijzigingen aan het document zouden worden aangebracht onomwonden met „Nein.”

In de ogen van Schneider is er ook geen sprake van een „breuk” met de huidige leer van de kerk. „Wij hebben de focus van „huwelijk” naar „gezin” verschoven – in zowel ethisch opzicht als in de materiële consequenties.” Het „nieuwe denken” bestaat er volgens hem in dat een gezin niet pas een gezin genoemd hoeft te worden als het gebaseerd is op het „traditionele huwelijk. Maar dat is geen afscheid van de hoogachting voor het huwelijk.”

Oecumene

Komt de oecumene niet in gevaar door deze nieuwe nota, wilde Bingener ook weten – het gesprek met de Rooms-Katholieke Kerk bijvoorbeeld? Schneider: „We hebben een verschillende visie op het huwelijk. Wie het huwelijk als sacrament ziet, zal moeite hebben met dit document.”

En wat Luther betreft: „Bij Luther is het huwelijk een scheppingsordening”, stelt de EKD-voorzitter in de Frankfurter. „Daarvan wijken wij in onze nota af. Omdat het begrip problematisch is, wordt het in de tekst niet gebruikt. Overigens zegt Luther ook dat het huwelijk een „wereldse zaak” is en geen sacrament. Voor mij is het een bevrijdende gedachte dat we Luther over Luther heenleiden.”

Het artikel in de Frankfurter Allgemeine besluit met de constatering dat de kritiek op de EKD-raad en zijn voorzitter steeds luider wordt. Terecht, vindt Bingener: de gezinsnota wordt gepresenteerd als een wegwijzer voor de 21e eeuw, maar „sommige delen laten zich lezen als een compendium van het linkse protestantisme van begin jaren zeventig.” De EKD, aldus de journalist, „is weer aanbeland waar ze voor Wolfgang Huber (jarenlang raadsvoorzitter vóór Margot Kässmann) stond. De gebreken aan deze gezinsnota vormen slechts een symptoom van deze teruggang.”

Vruchtenyoghurt

Eén ding is zeker, schrijft Alexander Kissler van het blad Cicero (magazine voor politieke cultuur) deze week in een gastcommentaar in het protestantse magazine Pro, Wolfgang Huber zou zijn handtekening onder dit document niet hebben gezet. „De raad van de EKD liet op papier zetten wat de praktijk is: veel mensen leven op verschillende gronden meer of minder lang samen, allemaal prachtig. En als dat bij elkaar zijn langer duurt dan de houdbaarheid van vruchtenyoghurt, mogen zij op de protestantse zegen hopen.” Grote vraag is volgens Kissler: Zal het de EKD lukken „bij het Reformatiejubileum in 2017 geen kerk meer te zijn?”

Een vaste burcht

In een commentaar van de rooms-katholieke Duitse nieuwsdienst op de gezinsnota wordt eveneens gerefereerd aan de komende herdenking van de Reformatie – waar de protestantse landskerk sterk op inzet. De nieuwsdienst stelt vast dat de leiding van de Evangelische Kirche steeds meer „met de mode van deze tijd” meegaat, en die „boven de Heilige Schrift en de protestantse belijdenisgeschriften plaatst. Regelmatig krijgt men de indruk dat leergetrouwe rooms-katholieken met meer overtuiging Luthers lied „Een vaste burcht is onze God” kunnen meezingen dan de EKD-top! En de vraag kan gesteld worden: wat wil de EKD-leiding in 2017 eigenlijk gaan vieren? De afval van Maarten Luther en wezenlijke uitspraken van de Reformatie?”

Vrije kerken

In een verklaring namen ook de grootste vrije kerken in Duitsland deze week afstand van de Orientierungshilfe van de EKD. Ds. Michael Borkowski uit Hannover: „Er is geen grond om het gezin nieuw te denken, zoals de EKD het nu voorstelt.”

Borkowski verbaast zich erover „dat in de Orientierungshilfe Bijbelse maatstaven, die voor de kerken van alle confessies al eeuwen normatief zijn, eenvoudig terzijde worden geschoven.” De Bijbel, stelt hij, geeft maar één maatstaf als het om het huwelijk gaat, dat het „een levensgemeenschap van man en vrouw is, die in trouw aan elkaar verbonden blijven totdat de dood hen scheidt.”

Klik hier voor meer artikelen van Reinhard Bingener.