Gouda heeft de ”Audiotrail Kind van Gouda” opgezet om een verhaal te kunnen vertellen bij gebouwen in de stad, zegt Joy Ideler, coördinator stadsmarketing bij de gemeente. „We hebben ontzettend veel bijzondere monumenten met een verhaal, zoals het stadhuis, de Waag en het Catharina Gasthuis. Het is mooi om die verhalen rond een persoon te vertellen. De humanist en Bijbelgeleerde Erasmus is natuurlijk bekend. Hij verwijst ook naar Gouda in zijn geschriften. Zo konden we zijn belevenissen koppelen aan de monumenten.”

Drukkend warm is het in Gouda als om twee uur in de middag in Museum Gouda, pal naast de Sint-Janskerk, een rondleiding begint. De lucht trekt dicht. Na een uur begint het te regenen. Druppels maken kringen in de gracht tussen het museum en de kerk. Na een aantal droge en warme dagen brengt de bui niet de kenmerkende frisse geur van verse regendruppels. Het blijft benauwd.

Misschien voelde Erasmus zich in zijn jeugdjaren in Gouda, in het laatste kwart van de vijftiende eeuw, ook wel zo. De stad van formaat in het gewest Holland was door en door rooms-katholiek. De Reformatie was nog niet begonnen, al herbergde de stad wel politieke en religieuze vluchtelingen. Desondanks was het ook een stad die Erasmus herinnerde aan zijn afkomst. Hij was een onecht kind van ene Margaretha en een priester. Erasmus, die eigenlijk Geert Geerts heette, deed er veel aan om dat verleden te verhullen.

Voor Ideler is Erasmus’ afkomst geen strijdpunt. „Het zou goed kunnen dat hij in Rotterdam is geboren. Maar ik denk dat plek waar je je jeugd doorbrengt, heel essentieel is. Belangrijker dan waar je geboren bent.”

Maagkrampen

Erasmus groeide er op en volgde een priesteropleiding in het klooster Stein, even buiten Gouda. Maar hij had zijn domicilie in veel landen voordat hij stierf in het Zwitserse Basel, vandaag 477 jaar geleden. Zijn publicitaire leven begon na het Goudse tijdperk. „Hij was een ziekelijke man, hij had vaak last van maagkrampen”, zegt museumgids Marina Scheijgrond-Verhulst in Museum Gouda. „Zo had hij thuis alle tijd om problemen in de Rooms-Katholieke Kerk te bestuderen. En die had er veel.”

In het museum siert Erasmus een van de wanden bij de tafel met een maquette van Gouda uit 1562. Het portret van hem hangt tussen andere bekenden die in Gouda hebben gewoond: glazenier Crabeth, publicist Coornhert en drukker Leeu. „Zie je dat vormeloze petje dat Erasmus draagt? Daar zit nog een verhaal aan vast. Hij zag er niet mooi uit met zijn platte achterhoofd. Daarom droeg hij altijd een muts.”

Verboden

De denkbeelden van Erasmus laten zich gemakkelijk vertalen naar de maatschappij van vandaag. Want Erasmus is van iedereen, zeggen Scheijgrond en Ideler. Was hij een levensgenieter? Of kaartte Erasmus vooral eigengereid winstbejag en losse zeden aan?

De audiotoer, die op eigen gelegenheid met een smartphone bewandeld kan worden (zie kader), roert ook even het debat aan over Erasmus als homo. Zijn vurige brieven aan collega-monnik Servaes, waarin hij schreef dat hij hem miste, worden overigens vaak opgevat als een stijlfiguur.

Al wandelend komt de deelnemer ook te weten dat Erasmus met zijn vertaling van het Nieuwe Testament in het Grieks voor reformatoren als Luther en Calvijn van onschatbare waarde is geweest. Wellicht daarom werden zijn publicaties in 1559 verboden door de Rooms-Katholieke Kerk.

Wat heeft u zelf met Erasmus?

Ideler: „Veel. Ik heb aan de Erasmus Universiteit gestudeerd. Ik vind hem een interessante en intelligente man met gevoel voor humor en voor public relations. Je kunt soms echt om hem grinniken. Zijn Adagia vind ik mooi. Erasmus was een verwoed spreukenverzamelaar en bedacht zelf ook spreuken. In het boek ”Adagia” zijn die verzameld. „Schoenmaker, blijf bij je leest” was toen blijkbaar ook al bekend. Een aardige vind ik „Wie snel geeft, geeft twee keer.””

„Erasmus was erg tolerant. Dat vind ik bewonderenswaardig. Hij was kritisch, maar heeft altijd getracht de eenheid te bewaren. Andere mensen gingen daarin verder. Zijn tolerantieopvattingen zijn nog steeds heel relevant.”

Wie was Eramus werkelijk? Geschriften geven veel prijs, maar verwoorden niet al zijn opvattingen in detail. In de luisterfragmenten zegt ‘Erasmus’: „Ketter of vroom katholiek, wetenschapper of priester, kind van Rotterdam of van Gouda, alleen ik zal de waarheid kennen.”

Wandelen met Erasmus

Met het Erasmus Gouda Ticket krijgen bezoekers veel informatie over Erasmus en Gouda aangereikt.

Na het kopen van een ticket kunnen deelnemers om 14.00 uur in Museum Gouda beginnen met een rondleiding bij de maquette van de stad in 1562. De Sint-Janskerk werd in die tijd opgebouwd na een brand door blikseminslag enkele jaren ervoor. De gebroeders Crabeth en andere glazeniers leverden nieuw glas in lood voor de kerk. Dat zijn de nu beroemde Goudse Glazen.

Op eigen gelegenheid kunnen bezoekers de rest van het museum ook bezichtigen en zo zich de Goudse geschiedenis eigen maken. Een presentje ligt klaar in de museumwinkel.

Een routekaart op een stadsplattegrondje biedt de mogelijkheid om op eigen gelegenheid in de stad hoogtepunten van Erasmus’ leven te bezoeken. QR-codes op informatieborden kunnen met een smartphone (zelf meenemen) gescand worden, zodat een geluidsfragment wordt afgespeeld. Voorafgaand aan de wandeling de geluidsbestanden op internet downloaden op een mp3-speler kan ook. De fragmenten zijn geromantiseerd, maar wel gebaseerd op feiten. De route is ook te volgen door alleen de teksten op de borden te lezen.

Ter afsluiting staat er koffie of thee klaar in het Museumcafé. Met een taartje met de naam Lof der Zoetheid, een parodie op Erasmus’ boek ”Lof der Zotheid”, ernaast.

Het Erasmus Gouda Ticket kost 14,50 euro en is verkrijgbaar bij VVV Gouda aan de Markt. Het arrangement is tot eind augustus geldig van woensdag tot en met zaterdag.

>>welkomingouda.nl/index.php/nl/arrangementen 
>>kindvangouda.nl