„Opmerkelijk is ook dat toen er in het begin van de 19e eeuw steeds meer stemmen opgingen om de slavernij af te schaffen, een man als Da Costa zich daar uitdrukkelijk tegen verzette. In zijn bekende geschrift, ”Bezwaren tegen den geest der eeuw”, rekende hij die plannen „tot die hersenschimmige menselijke wijsheid, die de Almacht wil vooruitlopen en niets uit zal richten ten goede, maar veeleer eindeloos veel ten kwade.” Dat was een onverantwoorde conclusie.

Bij allerlei ontwikkelingen die zich in onze tijd voordoen zijn we nogal eens geneigd te zeggen dat de wereld er niet beter op wordt. In feite bedoelen we daarmee dat er op allerlei terrein sprake is van achteruitgang. En inderdaad, de ontkerstening van ons land werkt door op allerlei gebied. Of het nu gaat om huwelijk en gezin of de zondagsviering.

Maar dat moet ons niet doen vergeten dat er ook in het verleden veel fout was en veel fout ging. Niet pas met de Franse Revolutie of met de culturele revolutie in de jaren zestig van de vorige eeuw is het kwaad in onze maatschappij zich openlijk gaan manifesteren. Nee, met Genesis 3 is de zonde in de wereld gekomen. Ook in het verleden werd het kwade goed genoemd en het goede kwaad. Soms door mensen waar je het niet van had verwacht. Zo vormt de slavernij en met name de slavenhandel een zwarte bladzijde in onze geschiedenis. (…) Dat moeten we ook ronduit erkennen. De gevolgen daarvan werken nog steeds na. Het Caraïbische gezinsmodel dat bij veel Surinamers en Antillianen gangbaar is, waarbij vrouwen kinderen hebben bij verschillende mannen, met wie zij losse relaties onderhouden, heeft duidelijk zijn wortels in de tijd van de slavernij. Is het daarom noodzakelijk of zinvol om net als de Raad van Kerken een officiële schuldbelijdenis te laten uitgaan? Onmiskenbaar zijn er in het verleden veel dingen gebeurd die niet hadden mogen gebeuren. Moet je daarom aandringen op allerlei officiële schuldbetuigingen? Waar moet je beginnen en waar moet je eindigen? Moeten wij van de Spaanse regering alsnog verontschuldigingen eisen voor alle wreedheden in de Tachtigjarige Oorlog ons voorgeslacht aangedaan? Of van de Franse regering vanwege de Nederlandse dienstplichtigen die omkwamen bij Napoleons tocht naar Rusland? Dat is allemaal niet zinvol. Als de slachtoffers nog in leven zijn, ligt dat anders. Dan is een officiële spijtbetuiging en financiële compensatie voor de geleden schade op z’n plaats. Maar na meer dan een eeuw is die tijd wel voorbij. In het recht kennen we niet voor niets het begrip verjaring. Bovendien vallen schuldbetuiging en schuldbeleving lang niet altijd samen. (…) De psalmdichter wist van beide: „wij hebben God op ’t hoogst misdaan, ja wij en onze vaderen tevens.””