Wereldwijd is ”De Grijze Jager” in zo’n twintig landen verschenen. Er zijn al meer dan 3,5 miljoen boeken verkocht, waarvan in Nederland, na Amerika en Australië, de meeste. Op 19 mei organiseerde themapark Archeon voor de tweede keer een Grijze Jagerdag, waarop ruim 3500 bezoekers afkwamen. In 2015 wordt de verfilming van het eerste deel verwacht. En uiteraard hebben beide series Facebook- en Hyvespagina’s met tal van bezoekers. Waar komt dat succes vandaan?

Flanagan zelf weet het ook niet precies. Bij zijn komst naar Archeon in 2012 zei hij: „Het is ongelooflijk. Fantastisch. Ik denk steeds dat ik droom, maar dat is niet zo.” Als je de lezers vraagt wat ze zo leuk vinden aan de boeken zeggen de meeste: „De spanning.” En daarin hebben ze gelijk.

Meesterspion

Neem deel 1 van de Grijze Jager: ”De Ruïnes van Gorlan”. Het verhaal speelt in een middeleeuws aandoend koninkrijk met de naam Araluen – een kaartje ervan staat voorin. Een 15-jarige jongen met de naam Will heeft één grote droom: hij wil ridder worden. Helaas mag hij niet naar de krijgsschool. In plaats daarvan wordt hij meegenomen door een mysterieuze man met de naam Halt, een zogenaamde Grijze Jager.

Will blijkt een opleiding tot een soort meesterspion, een soort strijder te krijgen. Maar voordat hij die heeft voltooid, raakt hij verzeild in de strijd tussen de kwade heerser Morgarath en de koning van Araluen. Morgarath heeft twee monsters gestuurd om enkele belangrijke krijgsheren van de koning te vermoorden. Will, Halt en een andere Grijze Jager gaan eropuit om ze te doden. De vraag is of ze de monsters op tijd te pakken zullen krijgen.

Het verhaal leest als een trein: de hoofdpersonen rollen van de ene penibele situatie in de andere, onverwachte wendingen dreigen de goeden de das om te doen en voortdurend vraag je je als lezer af: gaat dit ooit nog goed komen? (Een vraag die je je eigenlijk niet hoeft te stellen, want bij dit type boeken komt het altijd goed.)

Een tweede succesfactor zou de karaktertekening kunnen zijn. Jongeren (en ouderen?) kunnen zich goed identificeren met Will. Hij is geen onrealistische superheld met spieren als staalkabels die in zijn eentje tientallen ridders in de pan hakt. Het is een vrij klein ventje dat het vooral moet hebben van zijn creatieve brein, daarbij weleens een misser maakt en regelmatig onzekere gedachten over zichzelf heeft. Dit klopt helemaal met Flanagans bedoeling: hij wilde zijn 12-jarige zoontje niet alleen tonen dat lezen leuk is, maar ook dat helden niet altijd groot en sterk hoeven te zijn.

Humoristisch

Behalve de spanning en de karaktertekening verklaart de stijl misschien een deel van het succes. Flanagans taalgebruik sluit prima aan bij dat van jongeren. De woorden zijn niet moeilijk en de vele dialogen tussen Will en de andere personen zijn levensecht en vaak erg humoristisch. Zo laten de goedmoedige plagerijtjes tussen Will en Halt de lezer regelmatig grinniken.

Heel fijn, trouwens, dat Flanagan het niet nodig vindt om zijn stijl nog wat sappiger te maken met vloeken of schuttingtaal. Op een enkele uitzondering in de elf delen na, is het taalgebruik prima. Tenzij je de uitdrukking ”Bij Gorlogs baard” meerekent. Gorlog is een of andere god bij het volk de Skandiërs, maar noch hij, noch andere goden, noch religie in het algemeen spelen een rol in Flanagans boeken.

Ook (soft)erotische scènes, waar moderne jeugdboeken soms patent op lijken te hebben, zijn bij Flanagan afwezig. In deel 1 komt zelfs amper een vrouw voor. Het lijkt wel of iemand Flanagan, na de verschijning daarvan, heeft ingefluisterd dat wat vrouwelijk schoon in de mannenwereld van Will niet zou misstaan, want in deel 2 maakt de knappe Evanlyn haar opwachting. Uiteraard bloeit er iets op tussen Will en haar en (uiteraard) komen er problemen in de relatie, maar erotisch wordt het nergens. Wat dat betreft is Araluen een schoolvoorbeeld van de hoofse ridderwereld. Will wordt soms al rood als hij aan Evanlyn, of aan zijn latere liefde, Alyss, denkt.

Geweldsniveau

Qua inhoud doet de Grijze Jagerserie een beetje denken aan de trilogie ”In de ban van de ring” van J. R. R. Tolkien, vooral de eerste twee delen, De ruïnes van Gorlan en de Brandende Brug. Die gaan, net als Tolkiens trilogie, over een strijd tussen goed (Will, Halt, de koning) en kwaad (Morgarath en diens monsters). Beide series spelen in een middeleeuwse wereld. Maar waar bij ”In de ban van de ring” met wat goede wil Bijbelse lijnen zijn aan te wijzen, is dat bij Grijze Jager niet zo. Tenzij je waarden zoals vriendschap, trouw, zelfopoffering en eer, die bij de Grijze Jagers een belangrijke rol spelen, christelijk wil invullen.

Dat wordt lastiger bij de vele gewelddadige confrontaties in het boek. De ”goeden” slaan de ”kwaden” soms bij bosjes neer, waarbij de diverse ledematen alle kanten op vliegen. Gelukkig wordt dat allemaal niet zo heel gedetailleerd en bloederig beschreven, maar de boodschap dat goeden en kwaden simpel van elkaar te onderscheiden zijn en dat de goeden natuurlijk het recht hebben de kwaden een kopje kleiner te maken, zal niet bij elk kind een vredelievende uitwerking hebben.

In de nieuwe serie ”Broederband” is het geweldsniveau zo mogelijk nog hoger. Hoofdpersonen zijn dan ook enkele woeste, vikingachtige jongens die op een zelf ontworpen schip piraten proberen in te halen, die de schat van hun vorst hebben gestolen. Natuurlijk staan deze goeden weer volledig in hun recht en natuurlijk vechten ze eerlijk en met open vizier en natuurlijk is de strijd vaak een vorm van zelfverdediging, maar het blijft een feit dat de jongens, samen met hun eenarmige makker Thorn, tientallen slechteriken over de kling jagen, zonder een spier te vertrekken.

Kortom: de series De Grijze Jager en Broederband zijn vanwege hun razende tempo, spanning, humor en taalgebruik prima te lezen, maar een nagesprekje over goed, kwaad en een geestelijke wapenrusting in plaats van een grijze cape met handboog en mes kan helemaal geen kwaad.

Wat lezen hedendaagse kinderen? In de weken rond de bekendmaking van de jaarlijkse Prijs van de Nederlandse Kinderjury op 19 juni in een vijfdelige serie aandacht voor populaire kinderboeken. Deel 2: de series ”De Grijze Jager” en ”Broederband” van John Flanagan.