Succesauteur Oomen heeft met de ”Hoe overleef ik”-serie (HOI) massa’s jonge meisjes aan zich weten te binden. Negen opeenvolgende jaren kozen kinderen een boek uit die serie als winnaar van de Prijs van de Nederlandse Kinder­jury. Vorig jaar was het nieuws dat ze níét won: toen kreeg Manon Sikkel de prijs voor een deel in haar Izzy Love-serie. Verklaarbaar trouwens. Het HOI-boek dat in 2012 had kunnen winnen, ”Hoe overleef ik de puberteit?”, had een ander karakter dan de voorgaande delen: meer informatief.

Maar de nog immer populaire Oomen houdt vol: ze begon vorig jaar de reeks Rosa & Co. In feite een verkapte doorstart van het ”Hoe overleef ik”-concept voor een oudere doelgroep (12 tot 16 jaar).

Community

Rond Oomens boeken is een heuse community ontstaan, met alleen op Facebook al bijna 2000 ”likers”. Daarnaast kunnen fans hun hart ophalen aan een tv-serie, het tweemaandelijkse Hoe overleef ik-­magazine, Hoe overleef ik-­vakantiekampen, Hoe overleef ik-facewash en wat dies meer zij.

Kennelijk treft Oomen –die meer dan honderd boeken schreef, maar pas doorbrak met deze serie– in de dertiendelige ”Hoe overleef ik”-­boeken een toon die onweerstaanbaar is voor meisjes rond de 10, 11, 12 jaar. Zó, dat deze kinderen op de bijbehorende website haar de meest persoonlijke vragen voorleggen, over borsten (die ze nog stééds niet hebben) of over een gehandicapt broertje („Ik moet steeds huilen en vind het zo erg”). Vragen die Oomen altijd geduldig en tactvol beantwoordt.

Hoofdpersoon Rosa van Dijk is in de eerste twee ”Hoe overleef ik”­-boeken een meisje dat in haar omgang met haar vakantievriendje Jonas kinderlijke trekjes vertoont. In het volgende ”Hoe overleef ik de brugklas?” verandert dat. Puberperikelen komen levensgroot haar kinderwereld binnen.

Want de wereld waarin Rosa opgroeit is absoluut niet geromantiseerd. Haar leven en dat van haar omgeving staan ver af van dat van iemand die Bijbelse leefregels als uitgangspunt heeft. Ook qua taalgebruik, wat de vrijwel zonder uitzondering negatieve beoordelingen van de Bond tegen vloeken wel aangeven.

Talloze belevenissen

Rosa beleeft meer dan een gemiddelde Neder­landse puber kan mee­maken. Ze leeft in een gebroken gezin waar verschillende stief­vaders opduiken. Een jongen probeert haar op vakantie tijdens het uitgaan te verkrachten, diezelfde vakantie overlijdt haar stiefvader Alexander –op wie Rosa het niet zo heeft– door een ongeluk, haar moeder belandt in een depressie, een aardige buurman probeert haar te zoenen, vriend Jonas blijkt homo te zijn, een vriendin lesbisch, een andere vriendin krijgt als tiener een baby (terwijl de moeder van die vriendin zwaar alcoholverslaafd is), er zijn zweverigheid en spiritisme, en zo gaat het nog wel even door. Met vriend Neuz heeft Rosa een integere, maar heel problematische verhouding door Neuz’ grilligheid en drugsgebruik.

Haar eigen leven is voor Oomen ongetwijfeld een bron van inspiratie. Ze groeide op in een gezin met een weinig liefdevolle stiefvader, had vrienden die hun heil zochten in drugs en drank –zij vluchtte liever in lezen en schrijven– en ontdekte op latere leeftijd dat ze lesbische gevoelens had.

Misschien is het voor lezers fijn om zich met een boek van Oomen op schoot veilig in hun eigen comfortabele leven terug te trekken of om –voor degenen die het minder troffen– te zien dat ze niet de enigen zijn met problemen. Tegelijk heeft het ook iets eerlijks om onverbloemd over de gevolgen van scheidingen en bliksemrelaties te schrijven. Christelijke kinderboeken schetsen op dit vlak meer dan eens een irreëel en soms zelfs naïef wereldbeeld. Oomens devies daarentegen lijkt: maak het vooral niet mooier dan het is.

De mailtjes, de dagboek­frag­menten, de survivaltips, kortom het hapsnapkarakter van de 
tekst bevordert de verteerbaarheid van de problemen. Het zelfhulpkarakter is groot, en juist dat kan weleens de oorzaak van het enorme succes onder pubers zijn.

Opvallend integer

Rosa is tussen alle heftigheid en dramatiek een opvallend positief en integer persoon – en bij haar ligt de sympathie van de lezer. Dat Rosa pas in het eerste deel van Rosa & Co met haar vriend Neuz naar bed gaat, is te midden van alle vrije moraal om haar heen een wonder. Bovendien laat Oomen het goede goed zijn. De pestende Sascha zet ze negatief neer en Rosa, die niet voor haar buigt, als held. Neuz, die steeds het foute pad opgaat met drugs, drank en zelfs bijna vreemdgaat in een dronken bui, worstelt wanhopig met het gedrag waarin hij steeds terugvalt.

Meiden in de leeftijd van de doelgroep –in feite nog op en top kind– zoeken bevestiging en kunnen best een wegwijzer gebruiken. De altijd optimistische survivaltips in de boeken van Oomen zijn massa’s meisjes tot steun, laten duizelingwekkende verkoopcijfers, lege bibliotheekplanken en bijna net zo populaire imitatieseries zien. Hoe kook ik eten op echt vuur? Hoe en waarom moet ik een ruzie uitpraten? Op alles heeft Oomen een oprecht antwoord.

Gaan de raadgevingen over, zeg, een eerste ongesteldheid, dan zijn ze nuttig. Bij een thema als tongzoenen worden ze gênant. Wat je zelf wilt, wat je fijn vindt, wat goed voelt, vormt de maatstaf. „Zeg duidelijk wat je wel en niet wilt”, raadt Esther haar vriendin Rosa aan, als die een relatie heeft met een tamelijk opdringerige buurjongen.

Jawel, respect voor de ander moet er zijn, maar nergens in de boeken van Oomen is het besef terug te vinden dat er iets universeels is wat hierboven staat. Een hogere Macht, Die Zijn leefregels als ijkpunt heeft gegeven waardoor relaties tussen mensen kunnen standhouden.

Waar blijven de christelijke kinder­boeken die haarfijn aanvoelen wat de problemen en probleempjes zijn waar jonge tienermeisjes mee worstelen? Die binnen fatsoenskaders blijven –zonder ongeloofwaardig te worden– en die tegelijkertijd iets doorgeven van een hoger besef? Want pas dan is het mogelijk om werkelijk te overleven.

serie 
Populaire kinderboeken

Wat lezen hedendaagse kinderen? In de weken rond de bekendmaking van de jaarlijkse Prijs van de Nederlandse Kinderjury op 19 juni in een vijfdelige serie aandacht voor populaire kinderboeken.

Deel 1: de ”Hoe overleef ik”-serie van Francine Oomen.