Waarom zouden wij ons als theologen en predikanten inspannen voor een nieuwe catechismus? Met de Heidelbergse Catechismus hebben we er tenslotte eentje die eenzaam aan de top van de catechismusliteratuur staat: beproefd, vertrouwd, en veel becommentarieerd.

Dat er regelmatig pogingen worden ondernomen om de actualiteit ervan opnieuw te verwoorden, is een onderliggend probleem: de Heidelberger heeft als instructieve tekst eerst zelf uitleg nodig. Daarom beginnen bijvoorbeeld veel preken over zondag 1 met een uitleg van het woord troost. Er wordt dan bijvoorbeeld gezegd dat met dit woord niet wordt bedoeld dat het christelijk geloof slechts bestemd is voor verdrietige mensen. Nee, zo vervolgen we dan, troost heeft hier de betekenis van houvast.

Zo proberen we dan in onze preken de oude tekst dichtbij te brengen. Bij de behandeling van het derde gebod leggen we uit dat de Heidelberger veel aandacht geeft aan het afleggen van de eed en dat de overheid in de zestiende eeuw van onderdanen kon vragen om bij Gods Naam te zweren. En, zo gaan we dan verder, wij noemen onszelf geen onderdanen van de overheid meer, maar mondige burgers die zelf de overheid kiezen. Natuurlijk is het in onze multireligieuze en seculiere wereld voor velen een probleem als de overheid niet vraagt om exclusief bij de Naam van Israëls God te zweren. Intussen zijn wij bezig met het overbruggen van twee leefwerelden, nog voordat er iets is gezegd over wat God vandaag van ons vraagt in het heiligen van Zijn Naam.

Wij hopen dat de viering van 450 jaar Heidelbergse Catechismus het besef van urgentie wakker roept dat er ook vandaag instructieve teksten nodig zijn waarin het christelijk geloof op een begrijpelijke, beknopte en hedendaagse manier wordt verwoord. Niet als vervanging van de Heidelberger als belijdenisgeschrift of als brontekst voor de leerdienst, maar vooral voor een catechetische context.

Het is mooi en goed dat nieuwe generaties vertrouwd worden gemaakt met de Heidelberger. Maar er zijn ook vragen waar de catechismus geen weet van had, en waar veel van onze leeftijdsgenoten die in een seculiere omgeving hun werk hebben, tegenaan lopen zodra ze aan anderen proberen duidelijk te maken waarom ze geloven, wat dat geloof van hen vraagt, en hoe dat geloof ook betrekking heeft op de grote dilemma’s van onze tijd. Wat wij doen in onze preken, wat gelovigen doen in hun alledaagse leven, dat doet een catechismus op een andere manier: het verwoorden van het christelijk geloof, trouw aan de Schrift, in een beknoptheid die leerbaar is, en op een manier waarin de context van vandaag doorklinkt.

De kracht van de Heidelberger zit in minstens twee aspecten. Het is ten eerste een existentiële tekst waarin de gelovige wordt meegenomen om tot eigen beleving van het geloof en de verinnerlijking daarvan te komen. Ten tweede zijn de vier kernen van het christelijk geloof, de twaalf artikelen (het geloof), de tien geboden (het gebod), de sacramenten (de genademiddelen) en het Onze Vader (het gebed), bepalend voor de inhoud van de catechismus.

Ook de agenda van de nieuwe catechismus die wij voor ogen hebben, zal worden bepaald door deze kernen van het christelijk geloof. Wil een nieuwe catechismus werkelijk een instructieve tekst zijn die helpt bij het inwijden in het geloof, dan moet de atmosfeer relationeel en existentieel zijn. Zoals iemand die bezig is met een christelijke autobiografie zich daarbij laten inspireren door het beste voorbeeld dat er is, de ”Confessiones” van Augustinus, zo geldt voor het maken van een nieuwe catechismus: er is een „best practice” waarop je je oriënteert: de Heidelbergse Catechismus. Maar een nieuwe catechismus beoogt tegelijk werkelijk een nieuwe catechismus te zijn, die ingaat op nieuwe vragen die binnen en buiten de christelijke kerk aan het geloof worden gesteld.

Ook in de manier van doen laten we ons door de Heidelberger inspireren. De totstandkoming ervan was een teamproject. Passend bij onze tijd staat ook ons zo’n teamproject voor ogen. Uitgeverij Boekencentrum, de initiatiefnemer van het project, vraagt op het weblog Theoblogie dan ook om mee te denken met de werkgroep waarvan wij deel uitmaken.

De werkgroep staat aan het begin van het denkproces, en kan nu nog niet vertellen wat de uitkomst zal zijn. Willen we tot een herkenbare en breed bruikbare basistekst voor geloofsinstructie komen, dan verwelkomen we alle reacties die ons helpen om te zien waar het op aan komt in de verwoording van het christelijk geloof in deze tijd. Die oproep willen we bij dezen graag extra onder de aandacht brengen.

De auteurs zijn zowel verbonden aan een theologische universiteit als predikant in respectievelijk de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Protestantse Kerk in Nederland en de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt.

Mail naar nieuwecatechismus@boekencentrum.nl om door te geven welke vragen er vandaag toe doen en welke onderwerpen in de catechismus aan de orde zouden moeten komen.