toen

De rellen in 1980 waren heel heftig. Er werd met stokken geslagen, met stenen en delen van wasmachines gegooid. Het was een oorlogssituatie. Krakers gingen in gevecht met de politie. Er raakten 187 agenten gewond. Het is een wonder dat er geen doden vielen.

Ik zat in een driemanschap dat de leiding had over de organisatie van de troonswisseling. De anderen waren burgemeester Polak en politiecommissaris De Rhoodes. Ik was verantwoordelijk voor het civiele programma.

De maanden voorafgaand aan de troonswisseling was er van alles aan de hand in Amsterdam. Er was in die tijd een heel sterke krakersbeweging. De Groote Keijser, een complex aan de Keizersgracht, werd gekraakt. De ontruiming werd tot nader order uitgesteld. Dat gaf de krakers het gevoel dat ze aan de winnende hand waren. Begin maart werd een kraakpand aan de Vondelstraat met tanks ontruimd. Op radiozenders werd gescandeerd: ”Geen woning, geen kroning”. In die periode waren er ook verschillende voetbalrellen.

De voorbereiding van de troonswisseling was een enorme klus. Er moest bijvoorbeeld onderdak gevonden worden voor koninklijke hoogheden en buitenlandse delegaties. De grote onrust op 30 april 1980 begon zich in de loop van de ochtend te uiten. Er waren rellen bij de Blauwbrug. De politiecommissaris belde me rond kwart voor elf en zei: „Ik krijg het benauwd. Het wordt spannend.” Ik liet weten: „Houd ze een half uur aan de praat. Dan kan de balkonscène ongestoord doorgang vinden.” De sfeer was akelig. Wij konden vanuit ons coördinatiecentrum later op de dag niet via de voorkant naar buiten om de feestelijkheden op het IJ voor te bereiden. Toen zijn we via de achterkant met boten vervoerd. Niet de autoriteiten lieten de zaak uit de hand lopen. Dat waren de krakers. De autoriteiten hebben niet kunnen inschatten dat het zo mis zou gaan. Wel is het voorbereide programma voor deze inhuldiging volledig en op tijd uitgevoerd.”

nu

Zelf zit ik komende dinsdag voor de buis om de troonswisseling te volgen. Het is toch een bijzonder moment. Na tientallen jaren krijgen we een koning. En we krijgen er nog een koningin bij ook.

Ook ga ik dinsdag in mijn woonplaats Hengelo de straat op. Er is van alles georganiseerd, zoals een vrijmarkt en spellen.

Ik denk dat het dinsdag in Amsterdam bij de troonswisseling een grote feestdag wordt. Ik geloof niet dat er veel mis kan gaan. De sfeer is totaal anders dan in 1980, ook al leven we nu in een economische crisis. We praten nu over het koningslied, over dromen die je moet doorgeven. Het is allemaal heel soft en lief. In 1980 was de sfeer in de maatschappij grimmig.

De autoriteiten beschikken nu ook over veel adequater technologie om te communiceren, bijvoorbeeld met agenten op straat. Onze mensen liepen in 1980 met kwartjes op zak om die te gebruiken voor de telefooncel.

Ik heb er alle vertrouwen in dat burgemeester Van der Laan en zijn mensen de situatie in Amsterdam beheersen. Ik ken Van der Laan als een zeer kundige burgemeester. De autoriteiten zitten wel in een spagaat. Aan de ene kant moeten ze de veiligheid van mensen garanderen, aan de andere kant moeten ze een groot feest laten plaatsvinden. Het is voor de Amsterdamse autoriteiten ook wel weer fantastisch om zo’n groot festijn te mogen organiseren. Er is ruimte voor ludiek protest. Het volk moet zich kunnen uiten.”

straks

Ik ben geen republikein. De koning vormt in ons samenleving een verbindende factor. Hij kan verschillende partijen bij elkaar brengen. Wel vind ik dat de uitgaven van het koningshuis beheersbaar moeten blijven. Maar ik heb niet het idee dat die kosten uit de hand lopen. Ik vertrouw erop dat Willem-Alexander en koningin Máxima op die kosten zullen letten.

Ik heb koningin Beatrix verschillende keren mogen ontmoeten. Ze is buitengewoon to the point, bekwaam en efficiënt. Ook blijft ze altijd zichzelf. Ze heeft in haar persoonlijke leven nogal wat voor de kiezen gehad. Denk aan de dood van prins Claus, het feit dat haar zoon Friso in coma ligt. Ik hoop dat Willem-Alexander in de toekomst de lijn van Beatrix voortzet.

Koningin Beatrix ging ook met handelsdelegaties naar het buitenland. Dat komt ten gunste van ons land. Ik verwacht dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima dat ook gaan doen. Ik denk dat die twee elk een persoonlijkheid hebben om die handelsmissies tot een succes kunnen maken.

Willem-Alexander heb ik één keer mogen ontmoeten. Dat was als Eerste Kamerlid en als voorzitter van een commissie die zich bezighield met de ruimtelijke ordening, waaronder de coördinatie in de Randstad. Hoe moet de Randstad bestuurlijk worden ingedeeld, dat soort vragen. Willem-Alexander toonde zich heel geïnteresseerd.

Ik hoop dat de nieuwe koning in de toekomst wekelijks met de minister-president zal blijven spreken. Zo blijft hij op de hoogte van wat er speelt op het terrein van wetgeving en beleid.

Willem-Alexander zal op een moderne manier invulling geven aan het koningschap. Hij is een open en sportieve man. Ik kan me niet voorstellen dat hij geniet van protocol, maar voor het koningschap is protocol wel nodig. Ik heb er vertrouwen in dat hij wat dat betreft prima weet hoe te handelen.”