Hoe Willem-Alexander het als koning zal doen, is koffie dikkijken. The proof of the pudding is in the eating. Het zal in elk geval niet meevallen de prudente, hardwerkende en zichzelf opofferende Beatrix te evenaren.

Dat neemt niet weg dat ook de prins zijn eigen voordelen en karaktereigenschappen heeft die hem in zijn omgang met regering en parlement van pas kunnen komen. Iemands sterke punten zijn echter vaak tevens zijn zwaktes. Drie pre’s, die ook contra’s kunnen zijn.

Inhoudelijkheid

Net als Beatrix zoekt Willem-Alexander zijn kracht in inhoudelijkheid. Staat zijn moeder bekend om haar grondige kennis van wetgeving en procedures en om haar plichtsgetrouwheid, Willem-Alexander probeert zich op een vergelijkbare manier te presenteren. Niet voor niets zocht hij ooit, op advies van zijn vader, prins Claus, zijn specialisme in watermanagement. Daar wéét hij inmiddels veel vanaf.

Het thema is slim gekozen. Want hoewel op het eerste gezicht erg specifiek, is het onderwerp bij nadere beschouwing fundamenteel en breed. Water is een basale levensbehoefte. Watervraagstukken spelen over de hele wereld.

De keuze staat niet los van de uitspraak die de prins jaren geleden deed: Ik ga voor een inhoudelijk koningschap; als het alleen om lintjesknippen gaat, gooi ik het bijltje er liever bij neer.

Hier ligt dus meteen ook een gevaar. In het parlement bestaat immers een sterke stroming die uit is op een louter ceremonieel koningschap. Recent heeft de Tweede Kamer op deze weg een nieuwe stap gezet: hij plaatste de vorst buiten het formatieproces. Sommige partijen richten zich nu op de volgende horde: het lidmaatschap van de koning van de Raad van State. Ook willen zij af van het feit dat de vorst formeel lid is van de regering.

Voor die plannen kan op enig moment een politieke meerderheid ontstaan. Dan komt Willem-Alexander voor de keuze te staan: of soepel meebewegen met de tijdgeest, of zeggen: zó hoeft het van mij niet meer, ik en mijn familie houden ermee op.

Internationale oriëntatie

Beatrix is sterk Europees gezind. Haar zoon Willem-Alexander heeft dat niet minder. Van hem en van zijn vrouw Máxima kan zelfs gezegd worden dat ze cosmopolieten, wereldburgers zijn. Ze maken de indruk eigenlijk overal op deze aardbol te kunnen wonen en werken. Dat is in onze tijd, waarin de wereld een dorp is, absoluut een pre. Het is voor Nederland alleen maar gemakkelijk om een vorst en zaakbehartiger te hebben die zich soepel beweegt in internationale kringen. En voor parlement, kabinet en premier –de laatste spreekt wekelijks met de koning– wint Willem-Alexander op deze wijze alleen maar aan waarde.

Maar er zit in die internationale oriëntatie ook een gevaar. Een cosmopoliet kan zich zomaar vervreemden van zijn landgenoten die een beperktere horizon hebben. Dat merkte Máxima toen zij in 2007, bij de presentatie van een WRR-rapport, vaststelde dat dé Nederlander eigenlijk niet bestaat. Hoewel als compliment bedoeld voor de veelzijdigheid van haar nieuwe volksgenoten, leidde de opmerking tot een golf van kritiek en tot schimpscheuten van PVV-leider Wilders.

Voeling houden met de man in de straat is voor de Oranjes een soort van politieke levensvoorwaarde. Keert het volk zich tegen de monarchie, dan is het menselijkerwijs gesproken over en uit. Dan hoeven progressieve partijen de bal alleen nog in te koppen en kunnen ze, gesteund door het volk, de monarchie afschaffen. Willem-Alexander en Máxima weten dat en steken niet voor niets zo veel tijd en energie in werkbezoeken aan projecten van het Oranje Fonds in stad en land.

Gewoon doen

Op een bepaalde manier hóúdt Willem-Alexander ook contact met het volk. Velen roemen zijn vermogen om met allerlei slag van mensen, ook met de man in de straat, contact te leggen. De prins kan heel spontaan zijn en op een prettige manier gewoon doen.

Dat gewoon doen kenmerkte ook zijn grootmoeder Juliana, van wie Willem-Alexander weleens gezegd heeft dat hij haar meer tot voorbeeld neemt dan zijn moeder.

Maar tegelijkertijd kan hij moeilijk verbergen dat hij zich beweegt in glamourkringen. En daarin schuilen, zoals al een enkele maal gebleken is, risico’s. Willen meedoen met de internationale jetset lijkt –naast zijn sterke drang om voor zichzelf en zijn gezin ruimte en een onaantastbare privésfeer te claimen– een van de drijfveren te zijn geweest voor de aankoop van een luxe vakantievilla in Mozambique. Het bracht hem in aanvaring met het Nederlandse parlement, en leidde uiteindelijk tot een voor hem pijnlijke les: ook privé kan een kroonprins of vorst zich minder veroorloven dan andere groten der aarde.