De nieuwe Hongaarse grondwet riep in 2011 al veel weerstand op en er ligt altijd nog een kritisch document van de Raad van Europa over deze constitutie. Kern van de kritiek: te veel invloed voor de regering en te weinig voor de rechterlijke macht.

De amendementen die deze week in het Hongaarse parlement zijn aangenomen, waren niet bedoeld om aan de kritiek tegemoet te komen. Integendeel, de regering van premier Orban heeft alleen maar nieuwe kritiek over zich heen gehaald. De nationale bank is zijn onafhankelijkheid kwijt, de taak van het grondwettelijk hof is ingeperkt, en het gezin is scherper omschreven als een gemeenschap van man, vrouw en kinderen.

Het links-liberale kamp in het Europees Parlement eist nu eindelijk stappen van de Europese Commissie. Nu had Commissievoorzitter Barroso vorige week nog in Boedapest aan de bel getrokken, maar momenteel wordt het dagelijks bestuur van de Europese Unie gevraagd Hongarije op het strafbankje te zetten. De liberale leider in het EP, Guy Verhofstadt, zei dat Hongarije inmiddels geen democratie meer is, en dus het stemrecht binnen de EU moet worden ontnomen.

Die conclusie van Verhofstadt is wel heel bruusk. Toch is de zorg over de regering-Orban begrijpelijk. Orban draagt de last dat zijn partij Fidesz in 2010 twee derde van de zetels haalde. Daarmee kon hij al in 2011 een nieuwe grondwet invoeren, en op dezelfde manier kon hij die deze week weer amenderen.

Het grondwettelijk hof heeft echter enkele hervormingen geblokkeerd. Daarmee lijkt het afslanken van de bevoegdheden voor dit hof wel erg op wraak.

Het is geen wonder dat dit in het buitenland argwaan wekt. De Nederlandse minister Timmermans (Buitenlandse Zaken) zei deze week dat een democratie niet een kwestie is van de ”gekozen meerderheid regeert”, maar ook met de rechtsstaat te maken heeft. Dat betekent dat de meerderheid de rechterlijke macht nooit van zijn taken mag beroven.

Daarbij gaan de veranderingen in Hongarije ongewoon snel. In de meeste landen moet je voor een grondwetswijziging een jaar of vijf uittrekken. Maar Hongarije komt zelfs binnen een jaar met een complete herziening van de constitutie, en twee jaar later nog eens met belangrijke wijzigingen. In grondwetszaken is snelheid echter vaak de vijand van zorgvuldigheid.

Al deze punten hebben te maken met de tweederdemeerderheid voor Orbans partij Fidesz. Zolang deze partij eensgezind achter de leider staat, kan Orban doen wat hij wil. De geschiedenis is vol van voorbeelden waarin dat een te grote verleiding is gebleken. Veel Europese politici vrezen dat Orban niet de wijsheid heeft met zo veel macht om te gaan. Men is bang dat hij een eenpartijstaat wil vestigen. Daar is echter nog geen sprake van.

Sommige punten van kritiek hebben ook te maken met weerzin tegen de christelijke geest die het beleid van Orban hier en daar ademt. Zo is het gezin grondwettelijk omschreven als een man en vrouw met kinderen. Dat schiet de liberalen in het Europees Parlement natuurlijk in het verkeerde keelgat. Verhofstadt noemt dit het inperken van homorechten. Maar nog slechts vijftien jaar geleden gold dit wereldwijd als de wettelijke omschrijving van het gezin. En principieel moet men binnen Europa aanvaarden dat er op hier beleidsverschillen bestaan.

Orban behoort bij een nieuwe generatie rechtse leiders in Oost-Europa die houden van doortastendheid. Net als PVV-leider Wilders streven ze naar een grote staat voor de kleine man. Maar een ferme politiek kan –zeker met zo’n grote meerderheid– makkelijk omslaan in een dictatuur van de meerderheid.

Vanuit het buitenland krijgt Orban vrijwel uitsluitend kritiek. Niet alleen vanuit de Europese Unie, maar ook vanuit de –veel grotere– Raad van Europa en zelfs de Verenigde Staten. Orban zal heel veel in zichzelf moeten overwinnen om op grond hiervan zijn snelheid te matigen. Maar als het tot internationale isolatie van zijn land komt, heeft hij straks geen keus meer.