Van de Hegs tweede roman, ”Noor”, verscheen al snel daarna en nu ligt haar derde boek in de winkel. De titel is ”Sub rosa”, en in de roman legt de schrijfster uit dat dit ”in vertrouwen, onder beding van geheimhouding” betekent. De stilzwijgendheid past bij het thema: homoseksualiteit. Het is spannend om over dit thema te schrijven. We houden het meestal ”onder de roos”, zijn er verlegen mee.

De ontvangst van het boek lijkt mijn vermoeden te bevestigen: over incest mag geschreven worden, veel gedachten over homoseksualiteit blijven onuit­gesproken.

Kerkbezoek

Er zijn verschillende hoofd­personen in deze roman. De eerste is de journaliste Katinka, ze werkt voor een tijdschrift. Als er een themanummer wordt voorbereid over religie, moet zij tegen wil en dank de voor haar onbekende wereld van het christendom beschrijven. Ze begrijpt niet dat sommige mensen nog steeds geloven wat er in de Bijbel wordt beschreven, maar de hoofdredacteur verplicht haar een kerk te bezoeken om meer inzicht in het christendom te krijgen.

Katinka lijdt eronder dat haar debuutroman is geflopt, en door­lopend is ze bang om afgewezen te worden. Haar reactie op de uitspraak van de predikant: „God created Adam and Eve, not Adam and Steve” (God schiep Adam en Eva, niet Adam en Steven), is richting­gevend voor het verloop van het verhaal.

De tweede hoofdpersoon –die een tweede verhaallijn vertegen­woordigt– is het christelijke meisje Elke. Zij worstelt met gevoelens van liefde voor haar vriendin Roos. Ze stelt zich vooral de vraag: hoe kan ik onvolmaakt geschapen zijn door God?

Tijdens haar zoektocht in de kerkelijke wereld komt Katinka met Elke in contact en voelt ze aan waar zij mee worstelt. Katinka sluit zich aan bij de kerk die ze bezocht heeft om die wereld meer van binnenuit te leren begrijpen. Ze meldt zich zelfs aan om leidinggevende te worden van de jeugdvereniging. Dat alles is niet zonder doel. In haar hoofd ontstaat een nieuwe roman, en daarvoor kan ze het verhaal van Elke goed gebruiken.

Katinka wint Elkes vertrouwen en duwt haar in de richting van een coming-out. Ze lijkt een lans voor Elke te willen breken, maar gebruikt haar vooral om haar vooroordelen over de kerkelijke gemeenschap bevestigd te zien.

Onvoorwaardelijke liefde

De derde verhaallijn in het boek bestaat uit hoofdstukken van het boek dat Katinka bezig is te schrijven. Elke heet daarin Elvi. Katinka stilt haar geweten door vol te houden dat ze de namen, de kerkelijke gemeente en de hele situatie verzonnen heeft. Haar eigen geheim, dat ze angstvallig voor iedereen verborgen houdt, wordt voor de lezer gaandeweg duidelijker.

Het presenteren van Elkes verhaal als fictie blijkt niet te werken; als zij de roman onder ogen krijgt, staat haar wereld op zijn kop. Het vertrouwen dat ze juist gevonden meende te hebben, is geschaad. Voor Katinka is schaamte het enige wat overblijft.

Intussen laat Elkes moeder zien wat onvoorwaardelijke liefde is. Ze vangt Elke goed op en steunt haar. Echte troost vindt Elke uiteindelijk in de betekenis van haar naam, die ”door God geschapen” betekent.

Lisette van de Heg heeft een heikel thema voor haar nieuwe roman gekozen. Dat is bewonderenswaardig en het is boeiend om de verschillende reacties op homoseksualiteit in de kerkelijke gemeenschap te lezen. Ze zijn herkenbaar en leerzaam. Het is vooral de rol van de media en de journalistiek die tot de verbeelding spreekt. Vaak is het zo dat journalisten en schrijvers niet goed kunnen luisteren of kijken, en alleen hun eigen beweringen of meningen bevestigd willen zien. Vooral in documentaires en tv-uitzendingen is dit vaak het geval. Verder dan het schetsen van een stereotiep beeld komt het vaak niet. ”Sub rosa” brengt dit helder onder woorden.

Tempo

Wat thematiek betreft is ”Sub rosa” dus waardevol. De literaire kwaliteit heeft helaas onder het thema geleden. De problematiek wordt snel en voortvarend naar voren gebracht en in datzelfde tempo vinden de gebeurtenissen plaats: al tijdens de eerste preek die Katinka beluistert, wordt het onderwerp homo­seksualiteit clichématig aangeroerd. Katinka ziet Elke en weet meteen de juiste conclusie over haar te trekken. Hoewel ze totaal onbekend is in en met de kerkelijke gemeente, wordt Katinka meteen leider van de jeugd­vereniging. De gedachten van Elke bereiken door dezelfde vaart niet de gewenste diepgang. Dat maakt de roman minder sterk.

Wat structuur betreft, is het lastig om de drie verhaallijnen goed te blijven volgen. Het blijven los van elkaar staande eenheden en hinderen het leesproces. Toch blijft overeind staan dat de lezer zich kan spiegelen aan de romanfiguren en aan de reacties van omstanders, en hieruit lessen kan trekken. Als de roman die spiegelfunctie vervult, heeft het verhaal een groot effect.

Boekgegevens

”Sub rosa”, Lisette van de Heg; uitg. Plateau, Barneveld, 2012; ISBN 978 90 5804 076 3; 219 blz.; € 17,90,