Zacht ronkend vaart de ”Zoutkamp 13” in de buurt van het haventje van Lauwersoog. Een waterig herfstzonnetje werpt haar stralen op de bijna spiegelgladde Waddenzee. Schipper Johan Rispens (34) en zijn werknemer zijn op deze vrijdag niet ontevreden. „Het gaat deze week vrij aardig, al kan het natuurlijk altijd beter.”

De Zoutkamp 13 laat zijn netten zakken. Na een trek van een halfuur komen ze uit het water en gaat de vangst in een soort centrifuge, om de garnalen te scheiden van visjes, krabben en zeewier. Vervolgens worden de garnalen ongeveer drie minuten gekookt. Daarna zijn ze klaar voor verkoop in de visafslag.

De vangst is de laatste tijd vrij goed. „Deze week hebben we zo’n 1400 kilo garnalen gevangen. De prijs van circa 3,70 euro per kilo is mooi. Het kan echter nog beter. De afgelopen weken kregen we ongeveer 5 euro per kilo”, zegt Rispens.

Het omhoogschieten van de prijs was voor de 200 Nederlandse garnalenkotters een uitkomst. Begin dit jaar kregen ze zo’n 3,30 euro per kilo, maar in maart kelderde de prijs naar gemiddeld 2 euro. „Hier hielden we na aftrek van de kosten niets van over”, stelt de Zoutkampse visser.

Hoewel de prijzen inmiddels zijn verbeterd, is de garnalensector somber gestemd. Oorzaak is de boete van 13,8 miljoen euro die de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) begin dit jaar uitdeelde wegens vermeende prijsafspraken tussen de vissers en de garnalenhandel. Om een eind te maken aan de grote schommelingen in de aanvoer en de prijzen, worden er sinds 1997 bepaalde afspraken gemaakt. Volgens de sector is hier niets mis mee, maar de NMA verbiedt het.

Secretaris T. Dussel van de Zoutkampse vissersvereniging vindt het besluit van de NMa onbegrijpelijk. „De garnalensector wordt kapotgemaakt. Nu al zie je dat vissers een veel langere visweek maken om een redelijke besomming te kunnen maken. Is dat goed voor hun sociale leven? Nee. Bovendien is het langer vissen ook niet goed voor het milieu. We hopen dan ook dat het besluit wordt teruggedraaid.”

Verontwaardigd werkt de sector verder. In totaal voeren de Nederlandse vissers jaarlijks 9,5 miljoen kilo garnalen aan. Maar om aan de grote vraag te kunnen voldoen, voeren de grote handelsbedrijven zoals Heiploeg uit Zoutkamp en Klaas Puul uit Volendam ook garnalen in. Opvallend is dat de Duitsers voor de meeste Hollandse garnalen zorgen. Zij leveren 11 miljoen kilo. Verder komt er 2 miljoen kilo uit Denemarken en 1,5 miljoen kilo uit Engeland.

Van het totale aanbod van 24 miljoen kilo Hollandse garnalen wordt 85 procent gepeld, terwijl 15 procent ongepeld wordt uitgevoerd naar -vooral- Frankrijk. Het pellen van de garnalen is een arbeidsintensief karwei en wordt in Marokko gedaan. De reden is niet alleen dat de lonen daar veel lager liggen, maar ook dat de vrouwen daar vanwege hun ervaring in de weefindustrie gewend zijn secuur en snel te werken.

Wekelijks gaan er bij marktleider Heiploeg ongeveer vijftien vrachtwagens met elk 20 ton lichtbevroren garnalen naar Marokko. „Daar werken zo’n 5000 vrouwen in grote pelateliers. „Binnen een week komen de gepelde garnalen weer terug en dan worden ze hier in Zoutkamp verpakt voor de winkelbedrijven”, aldus directeur H. Nienhuis. Hij benadrukt dat de Hollandse garnaal -ook wel de Noordzeegarnaal of de grijze garnaal genoemd- voor Heiploeg niet het grootste artikel is. Dat is de tropische, roze garnaal, die uit Azië komt.

Een gepelde garnaal weegt overigens slecht eenderde van zijn oorspronkelijke gewicht, zodat van de 20,5 miljoen kilo Hollandse garnalen die naar de pellerijen gaat, uiteindelijk 6 miljoen kilo gepelde overblijft.

De verkoop van de Hollandse garnaal loopt goed. Volgens mevrouw T. Sintniklaas van het Nederlands Visbureau zat de afzet dit jaar in de lift. Verreweg de grootste afnemer zijn de Belgen. Zij verorberen 3,5 miljoen kilo. „Maar liefst 50 procent van de Belgische huishoudens koopt Noordzeegarnalen. Zij worden bijvoorbeeld verwerkt tot gastronomische klassiekers als de tomaatgarnaal en de garnalenkroket.”

In Nederland neemt de verkoop ook toe, vorig jaar mede dankzij een intensieve reclamecampagne op televisie zelfs met 12 procent. Maar dat neemt niet weg dat in Nederland slechts 7 procent van de huishoudens de grijze garnaal koopt.

Zorgelijk is wel dat de kopers met name ouderen met kleine huishoudens zijn. Vandaar dat het Nederlands Visbureau campagne voert, zodat niet alleen grijsaards kunnen genieten van de grijze garnaal. „De garnaal heeft vele culinaire mogelijkheden”, aldus Sintniklaas.