Het thema van de studentenconferentie, die duurt tot en met maandag, is dit jaar ”Zoals wij zijn, zo zijn de tijden”. Aan de hand van dit thema wordt nagedacht over de tijdgeest. Gisteren vond de openingslezing plaats. ’s Middags konden verschillende workshops worden gevolgd, onder andere over homoseksualiteit en over Nietzsche.

Ds. Prosman, hervormd emeritus predikant en gepromoveerd op de invloedrijke Duitse filosoof Friedrich Nietzsche, zei tegen de ongeveer 160 studenten dat de tijdgeest een ongrijpbaar verschijnsel is, maar dat de invloed daarvan is te traceren. „De generatie van na de Tweede Wereldoorlog was bijvoorbeeld een heel andere generatie dan die van jullie nu is.”

Raamwerk

De predikant typeerde de tijdgeest als een „allesomvattend raamwerk van waaruit je de dingen beleeft en beoordeelt.” Naar aanleiding van woorden van Nietzsche omschreef ds. Prosman de werking van de tijdgeest als „gedachten die in stilte, bijna schuchter, tot ons komen. De tijdgeest past ons precies, zit als gegoten. Daarom is het zo moeilijk je tegen de tijdgeest te verzetten. Want dan moet je je tegen jezelf verzetten. Dat is bijna zoiets als zelfverloochening.”

Ds. Prosman gaf aan het een probleem te vinden dat onder christenen een samenhangende cultuurvisie ontbreekt, terwijl juist christenen die zich „antithetisch” tot de cultuur verhouden een cultuurvisie zouden moeten hebben: „Ik heb nog steeds niet begrepen waar die terughoudendheid vandaan komt. Juist de christenen die zich antithetisch tot de cultuur verhouden, zouden zich moeten toeleggen op cultuuranalyse. Maar merkwaardigerwijs gebeurt dat niet. Misschien is het onmacht, want het analyseren van de tijdgeest en het kunnen onderscheiden van wat verrijkend is in de cultuur en wat bedreigend is in de cultuur, is echt een moeizame bezigheid.”

Golfslag van de tijd

Om antwoord te geven op de vraag hoe het christendom zich verhoudt tot de tijdgeest, bracht de lector het boek ”Golfslag van de tijd. Europa’s niet te stillen verlangen naar God” van de praktisch theoloog dr. G. Heitink ter sprake. Ds. Prosman bekritiseerde de ondertitel, die spreekt van verlangen naar God. „Ik meen te mogen zeggen dat door de eeuwen heen er een verlangen naar religie is, tot op de dag van vandaag. Maar dat is niet hetzelfde als een verlangen naar God. Het lijkt een subtiel onderscheid, maar het is een enorm verschil. Want religie was bijvoorbeeld ook voor Nietzsche belangrijk. Toch was het Nietzsche die het christelijke geloof het liefst meteen had afgeschaft.”

Dit is een opvallend punt in veel beschouwingen over kerk en cultuur, zei ds. Prosman. „In veel van die betogen worden, bijna geruisloos, verschillende begrippen in elkaar geschoven. Christelijk geloof wordt geloof en geloof wordt vervolgens religie, alsof dat allemaal op hetzelfde neerkomt. Zo wordt de crisis waarin wij ons bevinden ongrijpbaar gemaakt. De crisis is geen crisis meer, maar een bijna noodzakelijke ontwikkeling die we begroeten omdat die nieuwe perspectieven biedt.”

Verder viel het ds. Prosman op dat Heitink religie ziet als interpretatie en zingeving. „God is geen koning die handelt, maar een voorzitter van een panel dat commentaar levert op de gebeurtenissen van de dag. Daarin proef ik de geest van de tijd. Wel over God spreken, maar tegelijk God buiten spel zetten.”

Ontmaskering

Ds. Prosman bracht ook het boek ”Ontmaskering” van de hervormde theoloog dr. A. 
van de Beek ter sprake. Van de Beek ziet het als taak van de kerk om de wereld te ontmaskeren, en zo duidelijk te maken dat die in de ban is van de macht van het geld. „De vraag die ik daarbij heb is of de kerk dat wel kan. Want is de kerk zelf niet zozeer onderdeel geworden van de samenleving 
dat zij gewoon de zuiverheid mist om zo’n taak op zich te nemen? Ontmaskert de kerk of stelt zij gerust? In behoudende kringen wordt veel gewaarschuwd. Dat lijkt het kenmerk van het ware te zijn. Maar is waarschuwen hetzelfde als ontmaskeren? Dat is nog maar de vraag.”

Tijdens de bespreking werd hierop teruggekomen. Ds. Prosman lichtte toe dat het gevaar van waarschuwen is dat men dan al gauw in stereotiepen vervalt. „Mensen laten dat dan aan zich voorbijgaan. Daar ben ik ook bang voor, dat mensen dan immuun worden.”