Kleine Groningse Farmsum vroeger belangrijke plaats
GRONINGEN – Farmsum was in de middeleeuwen een belangrijke plaats in Groningen. Dat heeft een vondst van grafzerken in de kerk aangetoond.
Dat zei dr. Justin Kroesen, universitair docent kunstgeschiedenis van het christendom aan de Rijksuniversiteit Groningen, vrijdag na afloop van een symposium in Groningen over de grafzerken van Farmsum.
Deze zomer werden onder de vloer van de kerk in het dorp Farmsum, bij Delfzijl, bij restauratiewerkzaamheden drie bijzondere grafzerken ontdekt. Het gaat om de zerken van Hayo Ripperda II (overleden in 1504), zijn vader Unico Ripperda II (overleden in 1474) en Frouke Onsta (getrouwd met Focco Ripperda, overleden in 1477). De Ripperda’s en Onsta’s behoorden in de middeleeuwen tot de machtigste families in de huidige provincie Groningen. Een van de stenen toont een ridder in harnas met een lang zwaard en een helm aan de voeten. Een andere laat een schilddragende gehelmde leeuw zien met de familiewapens eromheen.
De Ripperdazerken en de Onstazerk zullen, na restauratie, blijvend in de kerk tentoongesteld worden. Verder zullen onder meer twee grafstenen van predikanten en een steen van een koopman uit Farmsum te zien zijn. De meeste zullen in het koor tegen de muur worden geplaatst. De grafsteen van Frouke Onsta zal onder een glasplaat in de vloer worden verwerkt.
Op dit moment is Farmsum een buitenwijk van Delfzijl. In de middeleeuwen was de plaats het belangrijkste kerkelijke centrum in de wijde omtrek, zo betoogde Kroesen. „De kerk was een van de vijf parochies in de Groninger Ommelanden, waaraan een deken was verbonden. Een deken stond rechtstreeks onder het gezag van een bisschop.”
De huidige hervormde kerk, die nog steeds het dorpsbeeld van Farmsum bepaalt, is in 1869 gebouwd ter vervanging van haar middeleeuwse voorganger. Kroesen stelde dat de bouwgeschiedenis van de oude kerk bijgesteld dient te worden. „De uitbreiding van het schip tot een hallenkerk heeft niet pas in de vijftiende eeuw plaatsgevonden, maar al in de loop van de veertiende eeuw. Farmsum liep vrijwel een eeuw vooruit op de Nicolaikerk in Appingedam en de Martinikerk in Groningen. Dit gegeven kan beter begrepen worden als we bedenken dat het middeleeuwse Farmsum zich kon beroepen op haar status als hoofdkerk over dertig kerspelen en op haar lange geschiedenis. Bovendien werden het dorp en de kerk gerund door de ambitieuze en machtige Ripperda’s.”
