Prodi moest donderdag om halfvier in Straatsburg bij de fractieleiders uit het Europees Parlement verschijnen om, achter gesloten deuren, nadere uitleg te verschaffen over wat er aan de hand is bij het in Luxemburg gevestigde EU-bureau voor de statistiek. Dat zou hij doen aan de hand van enkele tussentijdse verslagen over het onderzoek naar de wanpraktijken.

De leden van het EP die zich bezighouden met de begrotingscontrole, zeg maar de experts op het gebied van het beheer van de financiën van de Unie, waren als toehoorders uitgenodigd voor de vergadering. Alleen hun voorzitter had permissie om het woord te voeren. Woensdagavond laat mochten zij in een zaaltje zonder kopieermachine en nadat door hen een verklaring tot geheimhouding van de informatie was ondertekend, de jongste rapporten alvast inzien.

Afgevaardigde Van Dam (ChristenUnie-SGP), die deel uitmaakt van de commissie begrotingscontrole, verwoordt de gevoelens van hem en zijn collega’s: „We vinden dit een vernedering, een schandelijke behandeling van volksvertegenwoordigers.” De toon voor de verdere afwikkeling van het met explosief materiaal geladen dossier lijkt gezet.

De betrokken europarlementariërs concludeerden na lezing dat de bevindingen niet gunstig uitvallen voor Solbes. Hij zou onvoldoende en te laat hebben gehandeld. De documenten bevestigen het beeld dat er omvangrijke geldstromen buiten de boekhouding en dus buiten de controle bleven. Een voorbeeld dat vragen oproept: Er werd ooit een half miljoen euro uitgetrokken voor een studie die als resultaat nog geen twee A4’tjes opleverde.

Van Dam: „Er is heel veel aan de hand en de onregelmatigheden duurden ook na 1999, na het aantreden van deze Commissie, voort. Prodi zal met Solbes aan tafel moeten om te praten over zijn positie.” Van Hulten (PvdA) spreekt van „grote problemen.” Pronk (CDA) vindt het onacceptabel dat signalen door de commissarissen niet zijn onopgemerkt of niet door hen zijn opgepakt. Uitlatingen van Mulder (VVD) wijzen erop dat de liberalen op voorhand aankoersen op het ontslag van Solbes.

Eurostat behoort tot het beleidsdomein van laatstgenoemde. Die verklaarde in juli dat hij niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor zaken waar hij niets van afwist of die vóór de aanvang van zijn ambtstermijn zijn gebeurd.

Die stellingneming is velen in het EP in het verkeerde keelgat geschoten. Iemand moet de politieke verantwoordelijkheid nemen, vinden zij, en de Spanjaard komt daarvoor het eerst in aanmerking. Was in de richting van de vorige Commissie, die in 1999 voortijdig moest vertrekken in verband met geconstateerde misstanden, het zwaarste verwijt juist niet dat niemand de verantwoordelijkheid wilde aanvaarden? Als Solbes weigert het boetekleed aan te trekken, hoeft hij niet te rekenen op clementie.

Het EP kan een individuele commissaris niet naar huis sturen, maar Prodi heeft bij zijn installatie beloofd dat hij slecht functionerende ploeggenoten zal vragen hun post te verlaten. Verder huldigde hij destijds het standpunt dat hij ten aanzien van corruptie een maatstaf van ”zero tolerance” wenste te hanteren. De burger mocht er volgens hem op vertrouwen dat de EU voortaan degelijk zou omspringen met zijn belastingcenten.

Ook de posities van de Brit Kinnock (Interne Hervormingen en Personeelsbeleid) en de Duitse mevrouw Schreyer (Begrotingszaken) zijn in het geding. En voorts krijgt de Luxemburgse mevrouw Reding (Onderwijs en Cultuur) het misschien nog moeilijk. De Commissie benadrukte afgelopen dinsdag dat bij andere diensten soortgelijke praktijken als bij Eurostat niet aan de orde zijn, maar er is bij het bureau voor externe publicaties, dat ressorteert onder Reding, wel een uitgave zonder duidelijke bestemming gevonden.

Bij Eurostat, het bureau dat gegevens verzamelt en cijfers publiceert over onder meer de inflatie, de werkloosheid en de economische groei, zijn onregelmatigheden in contracten met derden, geheime bankrekeningen en dubbele boekhoudingen aangetroffen. Of er ook sprake is van persoonlijke verrijking staat niet vast. Er is vooral flink met geld geknoeid bij opdrachten aan de Franse onderneming Planistat.

Olaf, de antifraudedienst van de EU, verricht al jarenlang speurwerk bij Eurostat, maar lichtte de Europese Commissie daarover aanvankelijk niet in. Pas op 19 mei meldde de Brusselse instelling dat ze was geïnformeerd. Pogingen in de maanden ervoor van de begrotingscontrolecommissie uit het EP om helderheid te verkrijgen over mogelijke wantoestanden bij Eurostat hadden niets uitgehaald.

Afgelopen juli kwam de affaire voluit in de openbaarheid. Prodi en zijn team poogden daadkracht uit te stralen door een reeks maatregelen af te kondigen, waaronder het starten van een uitgebreid onderzoek, het schorsen van twee leidinggevenden bij de betrokken instantie, onder wie de Franse directeur-generaal Franchet, en het opschorten van bedenkelijke contracten. Of zij daarmee uit deze heikele affaire wegkomen, valt zeer te betwijfelen.