Tijdens de nieuw samengestelde synode werd ds. J. G. Heetderks (Oosterhout) zaterdag met ruime meerderheid gekozen als preses. Hij kreeg 57 van de 60 stemmen. Ook de andere moderamenleden van de vorige synode (Emden) werden met grote meerderheid herkozen.

Ds. Heetderks heeft de taak om de Gereformeerde Kerken (GKN) te leiden naar de vereniging van de drie Samen op Weg-kerken. „Het is tijd dat SoW wordt afgerond”, zei hij bij de aanvaarding van zijn functie. „De gigantische inzet voor de verenigde kerk was nodig, maar de irritatie en de vermoeidheid groeit. Het is nu genoeg geweest. Het is niet meer geoorloofd om nog jaren te spreken over regelingen. Nu moet er eindelijk energie vrijkomen om ons toe te leggen op onze werkelijke taak in de Nederlandse samenleving.”

De synode was zaterdag in een nieuwe samenstelling bijeengeroepen omdat het vaststellen van het verenigingsbesluit in tweede lezing volgens de kerkorde een nieuwe synode vereist. Na de synode van Emden is de synode van Leiden de laatste gereformeerde synode voor de kerkfusie, die officieel per 1 mei volgend jaar haar beslag moet krijgen.

De afgelopen weken was er binnen de GKN veel verzet tegen de komende kerkvereniging gerezen. De synode stemde in juni in met het verenigingsbesluit in eerste lezing. Vóór 1 november moeten de gereformeerde kerkenraden reageren op dit besluit. Het Confessioneel Gereformeerd Beraad (CGB) heeft vorige week zaterdag opgeroepen nee te zeggen tegen het verenigingsbesluit. De bezwaren spitsen zich vooral toe op de zelfstandigheid van de kerk en op de financiën, met name de op quotaregeling en de predikantstraktementen.

Ds. Heetderks zegt na zijn verkiezing als preses desgevraagd dat het niet meer aan de orde is om te sleutelen aan de fundamenten. De kerkorde en alle andere kerkordelijke regelingen zijn vastgesteld. „We willen in gesprek blijven met de bezwaarden, wat we ook de komende tijd zullen doen, maar we kunnen niet meer tussendoor iets nieuws verzinnen. Je kunt dat ook niet op de schouders van de synodeleden leggen. Het antwoord is nu aan de kerkenraden.”

Is de preses niet geschrokken van de dreiging dat „tientallen” gemeenten zich zullen losmaken als de synode in december instemt met het verenigingsbesluit in tweede lezing? „Zij maximaliseren de zorg; die wil ik niet minimaliseren. Ik neem die zorg serieus. Als er veel weerstand is, moeten we het verenigingsbesluit in december niet nemen, maar ik kan me dat niet voorstellen. Het is ook volstrekt onnodig, omdat de bezwaren op tal van punten zijn ondervangen.”

Ds. Scheltens deed een voorstel om een ad-hoccommissie in te stellen die tegemoet komt aan de bezwaren die volgens hem zo’n 60 tot 100 gemeenten hebben tegen kerkfusie. „Zij zullen nee zeggen en wellicht afhaken.” Zo’n commissie zou er alles aan moeten doen om de bezwaarde gemeenten alsnog over de streep te trekken. De kerkorde en de kerkordelijke regelingen staan echter niet ter discussie, wel de toepassing ervan.

Ds. C. W. Hoek (Zwartssluis), lid van het CGB, meldde dat zijn kerkenraad nee zegt tegen het verenigingsbesluit maar niet van plan is het kerkverband te verlaten. „We zitten met tegenstrijdige besluiten.” Hij bepleitte een preambule om de zelfstandigheid van de plaatselijke kerk te garanderen.

Moderamenlid H. Hoogenhout (Baambrugge) vroeg of het bestuurlijk correct is om de weg van een ad-hoccommissie te kiezen. „Dat suggereert dat wij net iets anders doen dan is afgesproken.”

Ds. Heetderks: „Er worden verwachtingen gewekt die we niet kunnen waarmaken. Binnen de ruimte van de kerkorde kunnen we wel praten, maar meer kunnen we niet. We reizen stad en land af om te spreken met gemeenten die moeite hebben met SoW. Als we uitgenodigd worden, zijn we er. De kerkorde is weliswaar vastgesteld, maar is niet onveranderlijk. Over enkele jaren zal die ook geëvalueerd worden, zoals afgesproken.”

Kerkrechtdeskundige prof. L. J. Koffeman wees erop dat er kerkenraden zijn die hun reactie reeds hebben gegeven. „Zij zouden wellicht hun besluit willen herzien als er sprake zou van een ad-hoccommissie voor bezwaarden. Hij waarschuwde ook voor het voorbarig noemen van het aantal gemeenten dat mogelijk zal afhaken.

Scheltens: „Er is geen sprake van een klein bosbrandje in een kleine achterhoek, maar het gaat om een brand die zich door bepaalde delen van het hele land verspreidt. Geen getallen noemen? De getallen rollen bij ons over de vloer! We moeten als synode niet achterover leunen en op 12 december vervolgens onze stem uitbrengen. We moeten als synode hard werken.”

Ondanks zijn vurige pleidooi kreeg zijn voorstel slechts acht voorstemmers.