Initiatiefnemers zijn onder anderen prof. dr. J. Douma, emeritus hoogleraar ethiek in Kampen, dr. H. J. C. C. J. Wilschut, predikant te Smilde, vlootpredikant dr. J. W. Veltkamp en ds. J. R. Visser uit Dronten.

Via de website gereformeerde­kerkblijven.nl uit een deel van de betrokkenen al langere tijd zorgen over de koers van de GKV. Het kerkgenootschap groeit in de ogen van de verontrusten weg van zijn gereformeerde wortels. De vanouds homogene groep vrijgemaakten krijgt naar hun mening een zeer divers karakter. Uitspraken van synodes werken daaraan mee, concluderen zij, omdat die te veel ruimte laten voor diversiteit in de kerk.

Een nieuwe druppel in de toch al volle emmer van de verontrusten is de koers van de Amsterdamse gemeente Stroom. Deze missionaire gemeente, opgezet met forse financiële steun vanuit de vrijgemaakte kerken, wil geïnstitueerd worden als zelfstandige gemeente. Stroom, voor het grootste deel bestaand uit kerkgangers die geen christelijke achtergrond hebben, bepleit ruimte voor afwijkende opvattingen op het punt van onder meer de doop en de ambten. Zo wijst de gemeente volwassendoop niet zonder meer af. Ook zijn er in de achterliggende tijd vrouwelijke leidinggevenden aangesteld, met het oog op de vervulling van de ambten na instituering. Het is onwaarschijnlijk dat de vrouwen na het zelfstandig worden van de gemeente hun plaats afstaan aan een man.

Dat de verzelfstandiging van Stroom, toch een beetje een buitenbeentje binnen de GKV, zo’n storm heeft doen ontketenen, staat niet op zichzelf. Binnen het kerkverband wordt heel verschillend gedacht over de openstelling van de ambten voor vrouwen. De nieuwe kerkorde van de vrijgemaakten preludeert daar al op, door in de artikelen over de ambten ruimte te houden voor toekomstige aanpassingen. Concreet wacht het kerkverband nog een discussie over het al dan niet toelaten van vrouwen in het diakenambt.

Dat de vrees van de bezwaarden voor verdergaande stappen niet ongegrond is, bewijst de gang van zaken in de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK). Deze uit een conflict in 1968 uit de GKV ontsproten denominatie kent behalve vrouwelijke diakenen en ouderlingen inmiddels zelfs een vrouwelijke predikant. Ook zijn er gemeenten waar ruimte is voor volwassendoop in plaats van de kinderdoop. En ten slotte is er in de NGK nog meer diversiteit als het gaat om het karakter van de eredienst dan binnen de GKV. In het licht van de steeds betere verhoudingen tussen GKV en NGK, die op plaatselijk niveau leiden tot het samengaan van gemeenten, is dit in de ogen van de verontrusten een punt van zorg.

Zo’n tien jaar geleden vormde verontrusting over de koers van de GKV voor honderden leden al de aanleiding om het kerkverband te verlaten. Deze „nieuwe vrijmaking” resulteerde echter in nieuwe conflicten en een verdere versplintering van de groep bezwaarden. Daarnaast verlieten in de achterliggende decennia heel wat verontrusten de GKV met stille trom. Veelal sloten zij zich aan bij bevindelijk gereformeerde kerkgenootschappen.

Tot een kerkscheuring zal de bijeenkomst van zaterdag niet leiden. Althans, dat is niet de insteek, zegt mede-initiatiefnemer prof. Douma in een toelichting. „We willen onze bezwaren op synodale wijze naar voren brengen.” Toch zijn er ook op dit punt spanningen, erkent de emeritus uit Hardenberg. „Het woord ”gereformeerd” wordt in onze kerk te veel opgerekt. Maar het zou me vreemd voorkomen als we ruimte scheppen voor zoiets als bijzondere wijkgemeenten. Dat past niet in de afgescheiden traditie.”

Ondanks de grote verschillen tussen de traditioneel gereformeerde verontrusten en de vooruitstrevende flank in de GKV, wordt er van beide kanten gezocht naar manieren om er samen uit te komen. De classis Amsterdam, die de aanvraag van Stroom tot instituering behandelt, zette een voor zaterdag georganiseerde besluitvormende vergadering om in een oriënterende bijeenkomst. Pas over drie weken worden er knopen doorgehakt. De verontrusten op hun beurt proberen ook de angel wat uit het dreigende conflict te halen. De komende jaren moet echter blijken of de testcase van Stroom de flanken in de GKV weet te verbinden, of juist verder van elkaar af laat drijven.