Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) presenteerde donderdag de resultaten van de economische ontwikkelingen in 2002 en de eerste helft van dit jaar. Volgens G. Bruinooge, directeur macro-economische statistieken, had er in 2002 een duidelijke omslag plaats. De groei van de economie maakte plaats voor krimp. Nederland dook in het vierde kwartaal van vorig jaar in een recessie en die houdt nu al drie kwartalen aan. In die periode ging het steeds slechter. De negatieve groei liep op tot 0,5 procent.

Toch is er nu een klein lichtpuntje. Er komen betere berichten van de economische grootmachten Japan, de Verenigde Staten en Duitsland. Zo lijkt in Amerika de economische groei duidelijk aan te trekken.

Voor Nederland is dat erg belangrijk, want onze economie is sterk afhankelijk van de internationale handel. Zeker gezien het feit dat onze exportpositie de afgelopen jaren toch al is verzwakt. Nederlandse producten werden te duur voor het buitenland door de alsmaar stijgende arbeidskosten. Een nadeel voor Nederland is ook de dure euro, want die bemoeilijkt de uitvoer.

Terwijl bij de vorige economische dip in 1993 de export vrij sterk bleef groeien door de sterkere concurrentiepositie van Nederland, stagneert deze nu geheel. De opleving van met name de Duitse economie -veruit de belangrijkste handelspartner- waarvan nu sprake lijkt, komt Nederland erg goed uit.

Nederland heeft ook binnenslands genoeg zorgelijke ontwikkelingen. Zo krimpen de bedrijfsinvesteringen nog steeds, in 2003 met 4,6 procent. Vooral in computers, weg- en waterbouwkundige werken en vervoermiddelen steken ondernemingen fors minder geld. „Bedrijven stellen investeringen uit. Het producentenvertrouwen is erg laag”, zegt Bruinooge. „De rente mag dan erg laag zijn, veel ondernemingen hebben overcapaciteit en zullen voorlopig geen nieuwe productiemiddelen aanschaffen.”

Vanwege die overcapaciteit zijn bedrijven bezig het ’overtollig vet’ uit hun organisatie te snijden. „In 2000 en 2001 waren werkgevers nog terughoudend met het ontslaan van mensen, omdat de arbeidsmarkt gespannen was. Nu de productie sterk terugvalt, heeft er een inhaalslag plaats en loopt de werkloosheid in rap tempo op.” Bruinooge ziet hierin de oorzaak van de stagnerende productiviteitsgroei.

In de eerste helft van dit jaar liep de werkgelegenheid voor het eerst sinds 1993 terug met 0,7 procent. Het aantal mensen zonder baan is inmiddels gestegen tot boven de 400.000. Bruinooge: „Er moet eerst weer een stevige economische groei zijn voordat de werkgelegenheid opnieuw gaat toenemen.”

De economie groeide in heel 2002 bescheiden met slechts 0,2 procent. Dat was het laagste percentage sinds 1982. Het kleine plusje was geheel te danken aan de toename van de overheidsconsumptie. Vooral naar het onderwijs, de gezondheids- en welzijnszorg ging meer geld. Dat is ook de oorzaak dat in deze sectoren het aantal banen nog groeit.

De gezinsbestedingen zakken eveneens in. De consument houdt duidelijk de hand op de knip. Dat wordt dan ook zichtbaar in de besparingen. In 2001 en 2002 groeide het totaalbedrag op de spaarrekeningen van de bijna 7 miljoen huishoudingen met 33 miljard euro tot 167 miljard euro eind vorig jaar. „Deze stijging met bijna 25 procent is een historisch record.” Al moet hierbij worden aangetekend dat de neergang op de aandelenmarkt -met 35 procent koersdaling was 2002 het slechtste beursjaar sinds de Tweede Wereldoorlog- evenzo een flinke duit in het zakje deed. Kleine beleggers keerden zich af van de beurs en zetten hun geld weer op een ouderwetse spaarrekening.

Het CBS constateert bij een vergelijking met de laatste economische inzinking van 1993 dat de economie er nu „structureel beter voorstaat dan toen.” De werkloosheid is met 4,1 procent van de beroepsbevolking aanmerkelijk lager dan de 7,5 procent destijds. Verder wijst het bureau erop dat de overheidsfinanciën beter op orde zijn. Het gat op de begroting is kleiner en de staatsschuld is met 52,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp) beduidend lager dan in 1993 (80 procent).

In een vergelijking met de andere EU-landen en de Verenigde Staten doet Nederland het niet zo best. „In 2001 zakte de Nederlandse groei voor het eerst onder het EU-gemiddelde en het verschil is sindsdien alleen maar groter geworden. Ons land presteert het slechtst”, aldus Bruinooge.

Ondanks de tegenvallende groei behoort Nederland wel tot de welvarendste landen binnen de EU. Het bbp per hoofd van de bevolking lag in 2002 13 procent boven het Europese gemiddelde. Daarmee bezet Nederland de vierde plaats. Luxemburg staat bovenaan, gevolgd door Denemarken en Ierland.