Oud-senator PvdA: Formatiefiasco dreigt zonder Koningin
DEN HAAG (ANP) – De Tweede Kamer heeft nou wel besloten de Koningin buitenspel te zetten en zelf het initiatief ter hand te nemen bij de kabinetsformatie, maar heeft die nieuwe werkwijze bar slecht geregeld. Als de Kamer niet oppast, komen er flinke brokken van en zal „zelfs een geharnaste republikein terugverlangen naar een formatie onder koninklijke leiding”.
Dat schrijft Joop van den Berg, voormalig hoogleraar en oud-PvdA-Senator in de bundel ‘Koning, Kamers, kabinetsformatie’, samengesteld door het Montesquieu Instituut.
Het reglementsartikel van de Kamer over hoe het nu moet, is omslachtig en zit vol openstaande achterdeurtjes, vindt Van den Berg. „Het enige dat vaststaat is dat er wordt gedebatteerd over de verkiezingsuitslag. Vervolgens is het doel een formateur of informateur aan te wijzen, maar de Kamer legt zich niet de plicht op dat doel daadwerkelijk te halen.” De geleerde verbaast zich erover „dat de Tweede Kamer zichzelf ruim de tijd gunt en dus de urgentie van de totstandkoming van een kabinet niet hoog aanslaat”. Hij noemt het vreemd dat de Kamer wel de regie wil, maar dat zij „de gecompliceerdheid en de politieke verwarring die dikwijls ontstaat na Kamerverkiezingen, negeert.”
De oude situatie was tenminste duidelijk: de Koning(in) raadpleegt adviseurs en vervolgens alle fractievoorzitters. Maar nu dreigt het tempo eruit te gaan, terwijl er geen enkele zekerheid is dat er een meerderheid voor een informateur en formateur komt, waarschuwt Van den Berg. „Als de Tweede Kamer zelf de regie op zich wil nemen, moet de afloop van de eerste handelingen vaststaan, zowel in tijd gemeten als in resultaat. Wat er nu is vastgelegd, riskeert op niet ongevaarlijke ongelukken uit te lopen. Als parlementaire regie leidt tot een spoedig fiasco is dat een blamage voor de Tweede Kamer.”
Rinus van Schendelen, hoogleraar politicologie in Rotterdam, is het niet eens met Van den Berg. Hij denkt dat de bel- en verkiezingsrondjes tussen de partijleiders de dag na de verkiezingen al beginnen. „Dan begint het gesmoes, wat moet leiden tot een verlovingsverklaring. Die wordt de week erna meegedeeld aan de nieuwe Tweede Kamer. En dan hoop ik dat de Kamer een informateur of liever nog een formateur benoemt. Dan hebben we volwassen politiek.”
Van Schendelen verwacht ook een relatief makkelijke formatie omdat volgens hem maar twee coalities reëel lijken: VVD, PvdA en D66 aangevuld met CDA of aangevuld met GroenLinks. „Men ziet die onvermijdelijkheid en daar wordt op voorgesorteerd. De toon in de debatten is nu al omfloerster en aardiger.”
Het boek van Joop van den Berg wordt woensdag, de verkiezingsdag, gepresenteerd aan scheidend Tweede-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet. Het is uitgegeven ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de website Parlement & Politiek (www.parlement.com).
