Echt blij zijn de inwoners van de drie plaatsen nog steeds niet met de fusie die op 1 januari 2001 een feit werd. Ruim 750 jaar lang waren ze zelfstandig en bouwden ze hun eigen cultuur op. Maar het streven van het Rijk om te komen tot gemeenten met minimaal 25.000 inwoners deed ze de das om. Genemuiden, Hasselt en Zwartsluis halen die norm overigens samen nog steeds net niet: ze komen op 22.000 inwoners.

Enkele zaken hebben de drie plaatsen gemeenschappelijk. Alledrie liggen ze aan de rivier het Zwarte Water en ze tellen veel protestantse inwoners. Maar ze hebben ook hun eigen achtergronden. Dat blijkt uit de Canon van Zwartewaterland. In de canon worden, aan de hand van vijftig vensters, de hoofdlijnen van de geschiedenis van de gemeente verteld.

Zwartewaterland heeft een goede naam op het gebied van industrie. Zo staat Genemuiden bekend om het maken van matten en tapijten. Aanvankelijk was het vooral huisnijverheid. De biezenmatten, waarvoor het materiaal volop in het water tussen Genemuiden en Kampen groeide, werden vooral thuis gemaakt. Goedkope matten uit China en Japan zorgden aan het begin van de twintigste eeuw voor een teruggang in de vraag naar de producten uit Genemuiden. Toen Klaas Fuite in 1925 machinaal matten ging produceren, keerde het tij.

Inwoners van Hasselt en Zwartsluis verdienden eeuwenlang hun geld in de kalkovens. Voor beide plaatsen was ook de scheepsbouw een belangrijke bron van inkomsten.

Kerkelijke ontwikkelingen gingen de drie plaatsen niet voorbij. De Grote of Sint-Stephanuskerk, die het stadsgezicht van Hasselt bepaalt, werd meerdere keren getroffen door brand.

Indringend is het venster dat gaat over de wederdopers. In 1534 vertrokken ongeveer 3000 gewapende wederdopers vanuit Holland via het water richting Münster. Bij Genemuiden werden ze tegengehouden. Veel mannen werden opgepakt of overboord gegooid. De vrouwen en kinderen werden teruggestuurd naar Holland.

Een andere gebeurtenis in het kerkelijk leven betreft de Afscheiding. In 1835 stichtte ds. Van Raalte de Afgescheiden Gemeente van Genemuiden. In die plaats werd hij enkele jaren later predikant. Van Raalte vestigde zich in 1846 met een groep volgelingen in Amerika.

Rampen heeft de gemeente ook gekend. Zo gebeurde er op 8 maart 1922 bij Genemuiden een ramp met de veerpont over het Zwarte Water. Op de bewuste dag stormde, hagelde en regende het. De veerman durfde alleen met zijn roeiboot het water over te steken. De burgemeester wist hem over te halen toch met de houten pont het water over te steken. Al na 20 meter besloot de veerman terug te gaan, maar dat lukte niet meer. De meeste opvarenden stapten over op de roeiboot. Deze kapseisde echter. Elf mensen kwamen om. Onder hen waren de burgemeester en zijn vrouw en de veerman met zijn zoon.

Ook de stadsbrand van Genemuiden van 1868 was ingrijpend. De brand ontstond bij een bakker. Er werden 140 panden verwoest, waaronder 105 woningen, alle scholen, het raadhuis en het stadsarchief. Daarnaast brandden hooibergen en schuren af. Overigens vond zowel de veerramp als de stadsbrand op een biddag plaats.

De watersnoodramp van 1825 kostte tientallen mensen in de huidige gemeente Zwartewaterland het leven. Een combinatie van springtij en een noordwesterstorm zorgde voor extreem hoog water op het Zwarte Water. Gelukkig waren er veel schippers in Zwartsluis die mensen konden redden. De trieste balans was 22 doden in Genemuiden en 11 in Zwartsluis. In Hasselt overleefde iedereen de ramp. In heel Noord-Nederland vielen overigens honderden doden.

”Canon van Zwartewaterland, een geschiedenis in 50 vensters”, Jan van de Wetering; uitgave van gemeente Zwartewaterland, 2012; 112 blz. ; € 10,00 (alleen op Open Monumentendag, daarna € 14,95).