De afgelopen week bereikte de chaos een climax. Twee van de drie leden van de raad van bestuur werden vervangen, artsen in het ziekenhuis kregen een zwijgplicht en tot gisteren dreigde de organisatie door een ontslagen topmedicus voor de rechter te worden gedaagd. Nu moet iedereen over de eigen schaduw heenstappen.

VU-grondlegger Abraham Kuyper zou zich omkeren in zijn graf als hij wist wat er zich de laatste jaren binnen de omheining van zijn nalatenschap heeft afgespeeld: splijtende ruzies, ordinaire kinnesinne tussen artsen, uit hun krachten gegroeide ego’s en zelfs de dood van patiënten als gevolg van de weigerachtige houding van medici om met elkaar te overleggen. De bedenkers van tv-series zouden het allemaal niet hebben kunnen verzinnen.

Het VUmc mag dan in Europese artsenkringen een naam hebben opgebouwd als het medisch Mekka, dat geldt in ieder geval niet voor de interne samenwerking tussen bepaalde afdelingen binnen het ziekenhuis. „Een wespennest”, vat iemand samen. „Zeg maar gerust een slangenkuil”, zegt een ander. De onderlinge competitie gaat zo ver dat artsen het vertikken om te communiceren over de toestand van patiënten. „Sommigen gaan over lijken“, vertelt iemand aan de hand van een concreet voorbeeld.

Een naam die in veel gesprekken en mediaverhalen opduikt, is die van het hoofd van de intensive care, prof. A. Girbes. Aan zijn kundigheid twijfelt niemand in zijn omgeving, maar aan zijn vermogen om samen te werken praktisch iedereen. Een tijdlang was hij ook hoofd van de afdeling heelkunde en was het „voor artsen tamelijk lastig om met iemand te overleggen die het liefst alleen met zichzelf communiceert”, weet een betrokkene. Dat is nog vriendelijk uitgedrukt. In een conceptrapport van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IZG) van 2011 wordt Girbes omschreven als „een dictator” die critici er domweg uit werkt.

Een deel van de artsen die veel met Girbes te maken hebben, dringt op zeker moment bij de raad van bestuur aan op maatregelen. Ze waarschuwen dat de zorg voor de patiënten in het geding is. Met andere woorden: er staan mensenlevens op het spel. Dat van de 75-jarige Adrianus van der Linde uit Heemstede bijvoorbeeld. Hij overleed op 19 december 2010 op de intensive care van VUmc na beschamend gehannes, gebrekkige communicatie en ordinaire blunders. Zijn dochter trad vorige week met het schokkende verhaal naar buiten nadat de top van het ziekenhuis in de media probeerde zijn straatje schoon te vegen.

Een van de artsen die de raad van bestuur op de huid zitten, is Rick Paul (54). Hij is het hoofd van longchirurgie en heeft een dijk van een reputatie. Patiënten lopen met hem weg en bij huisartsen in het bedieningsgebied kan hij niet stuk, al is een enkele reactie in het ziekenhuis genuanceerder. Hij is niet altijd even diplomatiek, vindt een collega-arts. Een ander houdt het erop dat Paul zegt waarop het staat „en dat valt in een wereld van grote ego’s algauw verkeerd.” Een derde vindt het prijzenswaardig dat hij nooit likt bij de top.

Hoe dan ook, de raad van bestuur slaat vrijwel alle goedbedoelde adviezen van Paul en de zijnen in de wind. Er wordt gewoon doorgemodderd totdat een patiënt in de ogen van Paul onnodig overlijdt. Als de top het dossier bewust onder de pet houdt, stapt de longchirurg naar de inspectie. Vanaf dat moment is het oorlog. Externe deskundigen die zich op verzoek van VUmc over de casus buigen, komen tot de slotsom dat Paul de plank misslaat, maar de inspectie oordeelt anders. Het geval had gemeld moeten worden en de klokkenluider krijgt een compliment.

Intussen zijn de verhoudingen in het ziekenhuis danig verstoord. Paul mag voorlopig niet opereren en doet –voornamelijk vanuit huis– alleen nog onderzoekswerk. Dat duurt vijf maanden. Na het voor hem gunstige rapport van de inspectie zit er voor het ziekenhuis niets anders op dan hem te rehabiliteren. Wel wordt er een mediationbureau ingeschakeld. Het tikt Paul gevoelig op de vingers. Hij zou een solist zijn en zich onaantastbaar wanen. Paul voelt zich beentje gelicht. Hij heeft zegge en schrijve één gesprek gehad, waarin er nauwelijks naar hem werd geluisterd.

Gaandeweg wordt de sfeer rond hem vijandiger. Er heeft zich een clan gevormd die onderling grappen uitwisselt, met als strekking dat Paul bij elke fout meteen naar de inspectie loopt. Ook zijn kerkelijke achtergrond wordt erbij betrokken. Paul behoort tot de reformatorische gezindte en zou samen met de oude garde een behoudende kliek vormen. In die sfeer wordt het voor hem heel erg moeilijk om zijn werk te doen.

Vervolgens schrijven elf artsen van de afdeling heelkunde een brief naar de directie dat ze niet meer met Paul verder willen. Met hem valt niet te werken, is de strekking van het epistel. De afdeling is verbijsterd. „Ach”, relativeert een bron, „er waren artsen die zijn baan al bijna hadden ingepikt.”

Pauls bloeddruk bereikt een riskante hoogte en in overleg met de bedrijfsarts besluit hij zich ziek te melden. Hij krijgt een spreekverbod. Dan is voor zijn collega en prominent hoogleraar Piet Postmus de boot aan. Hij informeert de inspectie. Er zijn al enkele slachtoffers gevallen en hij vreest dat er nog meer zullen volgen. Op het ministerie springen nu alle seinen op rood. Minister Schippers begint zich persoonlijk met het dossier te bemoeien en spreekt publiekelijk haar grote zorg uit over de toestand aan de Amsterdamse Boelelaan. De IGZ maakt bekend VUmc onder verscherpt toezicht te hebben geplaatst.

De raad van bestuur reageert als door een adder gebeten. Dat is opmerkelijk want de hoogste man van het college, Elmer Mulder, mag buiten de deur graag komen te spreken over „dienend leiderschap.” Wie hij precies wil dienen, blijft wat onduidelijk. In ieder geval niet Postmus, want die krijgt te horen dat hij nooit meer hoeft te komen.

Eind vorige week kantelt de affaire. Mulder en een ander lid van de raad van bestuur trekken hun conclusies en stappen op. De nieuwe top nodigt Postmus deze week uit voor een gesprek, waarmee een dreigend kort geding in ieder geval voorlopig van de baan is.

Als de interne perikelen eenmaal op straat liggen, meldt de vakbond Abvakabo dat conflicten in het ziekenhuis schering en inslag zijn. Een ingrijpend behandelplan lijkt onontkoombaar. Minister Schippers zou het wel weten. Haar advies aan de ruziemakers: Over je schaduw heenstappen. Daar is doorgaans veel tijd mee gemoeid. Kortom, de patiënt heeft nog een lange weg te gaan.

Steunbetuigingen

Op internet kwam de afgelopen weken een stroom van adhesiebetuigingen aan Paul en Postmus op gang. Hieronder twee van de vele.

„Rick is de chirurg die het als enige aandurfde om bij Thijs zijn tumor weg te halen. Rick Paul is een mensenmens, altijd bereikbaar, waar hij ook was. Neemt altijd de tijd voor ons. Rick is regelmatig in de arme landen waar hij trainingen geeft aan chirurgen. Ook dan was hij bereikbaar voor ons. Je stuurde een e-mail en kreeg bijna direct een reactie van hem. Wij vroegen ons wel eens af: hoe doet hij dat toch allemaal? Rick is een sieraad voor de beroepsgroep.”

Marion Artz uit Den Helder. Thijs is haar man.

„Ik ken prof. Postmus als betrokken arts, als kritische en motiverende opleider en als toegankelijk afdelingshoofd met respect voor zijn medewerkers. Daar komt nu bij: held! Hopelijk zien we hem snel terug op de afdeling.”

Dr. A. R. (Roel) Jonkhoff