De meimaand van 2012 was voor alles ook de maand van de Haagse lente. Terwijl de bomen zich tooiden met fris lentegroen, het jongvee dartelde in de wei en alle vogels hun spreekwoordelijke ei legden, werd in Den Haag het lenteakkoord gesloten. Een nieuwe Kamermeerderheid, maar helaas geen nieuw geluid.

Minister De Jager heeft een bezuinigingspakket samengesteld voor een totaalbedrag van 12,4 miljard euro in 2013. Een prestatie van formaat. Wie echter wat langer naar de cijfers kijkt, ziet dat de rekening vooral aan de burger wordt gepresenteerd. De btw gaat fors omhoog, de belastingvrije vergoeding voor het woon-werkverkeer verdwijnt, de salarissen van overheidspersoneel worden bevroren en het eigen risico in de zorg stijgt opnieuw. Met bezuinigen heeft het allemaal bar weinig te maken. Daarvoor zijn ingrijpender keuzes nodig. Een nieuw lente­akkoord, maar geen nieuw beleid.

Neem de gezondheidszorg. Al jaar en dag stijgen de zorguitgaven ongeveer dubbel zo snel als het nationaal inkomen. Dat heeft als gevolg dat we een steeds groter deel van onze bestedingsruimte aan de zorg kwijt zijn. Gemiddeld bedragen de zorgpremies inmiddels zo’n 10 tot 20 procent van het inkomen. Voor Jan Modaal, kostwinner, is dat zo’n 6000 euro per jaar, terwijl Diederick Dubbel Modaal als kostwinner 8000 euro zorgpremie betaalt. Het gaat dan om het totaal van de Zorgverzekeringswet en de Algemene wet bijzondere ziektekosten.

Het Centraal Planbureau heeft uitgerekend dat voor de gemiddelde Nederlander in 2040 de zorgpremie 50 procent bedraagt. Tenminste, wanneer de huidige ontwikkelingen onverminderd doorgaan. Daar komt nog eens bij dat het zorggebruik heel ongelijk verdeeld is. De meeste mensen gebruiken helemaal geen zorg, en de hoge uitgaven komen voor rekening van een verhoudingsgewijs kleine groep mensen. Daardoor komt de opgelegde solidariteit steeds meer onder druk te staan.

De belangrijkste maatregelen die De Jager nu neemt, zijn de verhoging van het eigen risico en het uitsluiten van de rollator van vergoeding. Dit zijn echter geen maatregelen die de zorg hervormen. Ongetwijfeld zullen sommige mensen zich wat vaker bedenken voordat ze naar het ziekenhuis gaan, maar meestal zijn dat dan net degenen die wel zouden moeten gaan. Het belangrijkste effect van het eigen risico is dat patiënten meer zelf moeten betalen.

En zo dreigt een spiraal te ontstaan die zeer onwenselijk is: mensen betalen een steeds groter deel van hun inkomen aan zorgpremie: 20, 30 en verder in de toekomst misschien 40 procent. Maar als ze zorg nodig hebben en een arts consulteren, medicijnen moeten slikken of in het ziekenhuis worden opgenomen, moeten ze opnieuw hun portemonnee trekken. En ook dat bedrag neemt toe, omdat de overheid zich keer op keer genoodzaakt zal zien om de eigen bijdragen verder te verhogen.

De enige manier om de gezondheidszorg duurzaam en de solidariteit houdbaar te maken is door minder zorg te verlenen. En dat betekent nee verkopen. Drie keer nee verkopen. Nee tegen bepaalde medicijnen of therapieën die veel kosten maar weinig opleveren. Nee tegen zorgaanbieders die onnodige zorg verlenen. Nee tegen patiënten die weinig of geen baat van een behandeling zullen hebben.

Dit zijn onmogelijke keuzes, en toch moeten ze gemaakt worden. En wie ze niet wil maken mag zeggen hoe hij dan het onderwijs, snelwegen en woonlasten wil betalen. Want je kunt een euro maar één keer uitgeven.

Morgen is het juni. De zomerhitte is in aantocht. Wat brengt de Haagse zomer? Hopelijk nieuw beleid, voor een duurzaam Nederland. Een nieuw geluid „voor een zomernacht”, laten we talmend de vensters nog wat openhouden en uitzien naar „een jongen, fluitend als een orgelpijp.”

De auteur is hoogleraar gezondheidseconomie aan Tilburg University. Reageren? nietbijbroodalleen@refdag.nl