Top tien van meest bijzondere dieren en planten
De Arizona State University (ASU) heeft opnieuw een top tien samengesteld van de bijzonderste nieuwe planten- en diersoorten die het afgelopen jaar zijn gevonden. Op woensdag 23 mei publiceerde de universiteit het tiental.
De lijst geeft de universiteit een mooie aanleiding om de biodiversiteit wereldwijd onder de aandacht te brengen. Dat is hard nodig; veel mensen weten namelijk nog altijd niet wat daarmee wordt bedoeld, zo bleek vorige week uit een onderzoek; bijna de helft van de Europeanen heeft geen flauw benul wat soortenrijkdom inhoudt.
Ook weet bijna niemand dat dinsdag in de Braziliaanse stad Rio de Janeiro de laatste onderhandelingen van start zijn gegaan voor de twintigste VN-duurzaamheidstop die begint op 20 juni. Daar spreken regeringsleiders uit de hele wereld over onder meer biodiversiteit.
„De jaarlijkse presentatie van de top tien is een mooi moment om de biodiversiteit onder de aandacht te brengen. Hoe meer soorten we ontdekken, hoe verbazingwekkender de aarde wordt”, vindt Quentin Wheeler, hoogleraar en onderzoeksleider aan de ASU.
De hoogleraar beseft maar al te goed dat deze top tien onmogelijk recht kan doen aan alle vorig jaar ontdekte diersoorten. „Elk soort is uniek. Met onze keuze doen we altijd een andere soort tekort. Het is hetzelfde als het samenstellen van een top tien uit 18.000 bestsellers, zelfs voordat je ze überhaupt hebt gelezen.”
Uit 200 nominaties heeft een internationale commissie de keuze gemaakt voor „ongewone of bizarre soorten”, aldus Mary Liz Jameson, hoogleraar aan de Wichita State University en voorzitter van de selectiecommissie. „Vaak zijn ze een bevestiging dat we eigenlijk nog maar weinig weten over de soortenrijkdom op onze planeet.”
1. Niesende aap
Gezondheid. In de bergen van Birma leeft een stompneuzige aap (Rhinopithecus strykeri). Zijn bijnaam dankt het dier aan een bijzondere gewoonte. Wanneer het regent lopen waterdruppels gemakkelijk zijn omhooggestoken neus binnen. Hij probeert dat te vermijden door met zijn kop tussen zijn poten te gaan zitten en heftig te niesen. Daarmee verraadde het aapje zichzelf aan de onderzoekers.
2. Giftige kubus
Als duikers met de giftige gestreepte kubuskwal van Bonaire in aanraking komen, schijnen ze standaard te roepen: „Oh boy.” Daaraan dankt de kwal zijn wetenschappelijke naam Tamoya ohboya. Slachtoffers van de gevaarlijke steken van de kubuskwal moeten direct behandeld worden. Sinds 2001 gaat het vooral om zwemmers, duikers en wetenschappers.
3. Duivelsworm
De duivelsworm leeft van alle dieren het diepst onder de grond; hij werd in Zuid-Afrika ontdekt op een diepte van 1,3 kilometer. Daar leeft het 0,5 millimeter lange wormpje onder hoge druk en dito temperatuur. Zijn naam Halicephalobus mephisto dankt het wormpje aan de duivel in de legende van Faust, die daar Mefisto heette. Volgens de wetenschappers is de soort ten minste 4000 jaar niet in contact geweest met de buitenlucht.
4. Nachtbloeier
Van alle 25.000 bekende orchideeën is er slechts eentje die ’s nachts bloeit, de Bulbophyllum nocturnum – het Latijnse ”nocturna” betekent ”’s nachts”. De plant opent zijn bloemen rond 22.00 uur en sluit ze vroeg in de morgen. Hoewel de orchidee van oorsprong in Papoea-Nieuw-Guinea groeit is hij tegenwoordig ook te bewonderen in de Britse Kew Gardens en de botanische tuin van de Leidse universiteit.
5. Duikbommenwerper
Op 1 centimeter hoogte scheert de wesp Kollasmosoma sentum rond. Wee de ongelukkige mier die ze in haar blikveld krijgt. Als een ware duikbommenwerper stort de wesp naar beneden, en lanceert binnen 0,05 seconden een ei in haar slachtoffer. Na een paar dagen is de mier een wandelende voedselvoorraad geworden voor de larve van de wesp.
6. Sponge Bob
Ongestraft kan de SpongeBobpaddenstoel als een spons in elkaar worden geknepen; hij neemt daarna zijn oude vorm gewoon weer aan. De wetenschappers hebben Spongiforma squarepantsii genoemd naar de stripfiguur SpongeBob. De paddenstoel met zijn fruitige geuren werd ontdekt in pijnbomen in de bossen van het eiland Borneo in Maleisië.
7. Herfstklaproos
Lastig om te ontdekken was de Nepalese herfstklaproos (Meconopsis autumnalis). De geelachtig bloeiende plant groeit niet alleen op een hoogte van 3,5 tot 4 kilometer, maar is voor zijn bloei ook nog afhankelijk van de moessonregens. De plant was sinds 1962 al in een aantal herbaria terechtgekomen, maar niemand was toen op het idee gekomen dat het wel eens om een nieuwe soort zou kunnen gaan.
8. Wandelende worst
In het Usambaragebergte in Tanzania kan zomaar een worst op 112 poten het pad kruisen van een argeloze toerist. Het betreft dan echter een reuzenmiljoenpoot van 16 centimeter lang. Het beest leeft op een hoogte van 940 tot 1800 meter. In het land van herkomst heet het dier ”wandelende worst”; wetenschappers noemen hem iets deftiger Crurifarcimen vagans.
9. Kuierende cactus
Het oudste dier in de top tien is de wandelende cactus (Diania cactiformis). Het 6 centimeter lange dier leeft zelfs niet meer, maar is als fossiel aangetroffen in China. De versteende resten liggen in aardlagen die aangeduid worden met Cambrium. Zijn naam dankt het dier aan zijn vorm: de wetenschappers vinden die meer lijken op een cactus dan op een dier.
10. Blauwe vogelspin
Toen de wetenschappers de blauwe tarantula uit het Braziliaanse Amazonegebied onder ogen kregen, hielden ze hun adem even in. Wat was dat beest mooi. Het voortbestaan van de meeste tarantulasoorten is in gevaar doordat mensen de dieren vangen en vervolgens houden als huisdier. De blauwe tarantula (Pterinopelma sazimai) heeft daar nog eens extra last van omdat zijn leefgebied relatief klein is.
Voor foto’s van de andere planten en dieren uit de top-10: zie Puntkomma van 29 mei
