Samen met een Amerikaans bedrijf willen ze de test verder ontwikkelen en op de markt brengen, zodat bij veel meer patiënten een betrouwbare diagnose mogelijk wordt.

„Veel mensen denken dat ze de ziekte van Lyme hebben, terwijl het best iets anders kan zijn”, zegt onderzoeker dr. Leo Joosten van het UMC St Radboud. „Artsen en onderzoekers willen natuurlijk graag duidelijkheid verschaffen, maar dat lukt niet altijd. Patiënten stellen vaak dat de bestaande testen niet gevoelig genoeg zijn. Dat leidt geregeld tot controverses, die zo hoog oplopen dat zelfs in wetenschappelijke kringen over een lymeoorlog wordt gesproken. Voor een deel komt dat doordat we gecompliceerde vormen van de ziekte van Lyme vaak niet goed kunnen vaststellen of uitsluiten.”

Diagnostisch dilemma

Slechts een klein deel van de patiënten die zich in het door internist prof. dr. Bart-Jan Kullberg opgerichte Expertisecentrum voor Lymeziekte in het Radboud melden, krijgt een positieve diagnose waarbij wordt vastgesteld dat er inderdaad sprake is van een infectie door de verwekker van de ziekte van Lyme, de bacterie Borrelia burgdorferi.

Vaak hadden deze patiënten in de acute fase van de ziekte een ”erythema migrans”, de typerende rode kring op de huid. In een latere fase klagen ze over gewrichtsproblemen, zenuwpijnen of een hersenvliesontsteking en in een serologische test worden meestal antistoffen tegen de bacterie aangetroffen.

Kullberg: „Bij een heel grote groep patiënten met verdenking op de ziekte van Lyme wordt dus géén sluitend bewijs voor deze ziekte gevonden, omdat ze geen erythema migrans hebben gehad of omdat er geen antistoffen worden gevonden. Deze patiënten hebben meestal klachten die bij de ziekte van Lyme, maar ook bij een andere aandoening kunnen passen. Dat is een groot dilemma. Een test die met zekerheid vaststelt dat er in het verleden wel of juist geen besmetting met de lymebacterie is geweest, kan veel duidelijkheid verschaffen. Joosten: „Als we met zekerheid kunnen vaststellen dat er geen besmetting is geweest, voor­komen we onnodige behandelingen.”

Geheugentest afweercellen

De huidige bloedtesten vormen een belangrijk onderdeel van de diagnose. Joosten: „Je zoekt in het bloed naar antistoffen tegen de bacterie. Maar allerlei zaken, zoals een andere infectie of een reumatische aandoening, veroorzaken soms een positieve uitslag. Andersom reageren antistoffen niet altijd goed. Bij patiënten met een complex ziektebeeld is zo’n testuitslag dus niet helemaal betrouwbaar.”

Joosten en collega’s bedachten daarom een alternatief. Als het afweersysteem met een ziekteverwekker in aanraking komt, slaat het meteen zijn identiteit op. Dan kan het de volgende keer sneller reageren. Joosten: „Onze nieuwe test is op dat principe gebaseerd. We weten precies welke stoffen de afweercellen in grote hoeveelheden maken als ze opnieuw in contact komen met de Borreliabacteriën. In zekere zin is het dus een geheugentest voor afweercellen.”

De aanpak lijkt veelbelovend. Bij de eerste patiënten met en zonder lymeziekte kwam de test uitstekend overeen met de gestelde diagnoses. Inmiddels werkt het UMC St Radboud samen met het Amerikaanse bdrijf Boulder Diagnostics.

Joosten: „Met financiering van Boulder gaan we de test verder ontwikkelen. We hebben de test samen met Boulder ook gepresenteerd bij de Centers for Disease Control (CDC) –het Amerikaanse RIVM. Dat leidde niet alleen tot enthousiaste reacties, maar ook tot onderzoekssamenwerking. We gaan de waarde van de test nu onderzoeken bij grotere groepen en verwachten dat hij op zijn vroegst medio 2013 beschikbaar is.”

De auteur is werkzaam op de afdeling communicatie van het UMC St Radboud.