Drs. Stiemer is protestants predikant in Den Haag en is vanaf zijn studie gegrepen door het denken van Verkuyl. Hij promoveert dinsdag in Amsterdam op het proefschrift ”Johannes Verkuyl (1908-2001): een leven lang zending en dialoog. De ontwikkeling van zijn visie op andere godsdiensten en levensbeschouwingen” (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer).

Prof. Verkuyl is een van de bekendste zendingswetenschappers die Nederland heeft voortgebracht. Hij was een aantal jaren studentenpredikant ten behoeve van in Nederland studerende Aziatische studenten, vervolgens ruim twintig jaar missionair predikant in Indonesië en was van 1965 tot 1978 hoogleraar missiologie aan de Vrije Universiteit.

Stiemer typeert hem als een markante en haast profetische persoonlijkheid met dikwijls tegen­draadse visies. „Zijn Bijbels-orthodoxe positiekeuze verbond hij met progressieve opvattingen over de onafhankelijkheid van Indonesië en de apartheid in Zuid-Afrika. Verkuyl was prominent aanwezig in de wereld van de zending en oecumene en poogde de tegenstelling tussen evangelicals en oecumenicals te doorbreken. Dialoog en getuigenis strijden niet met elkaar, zo was zijn overtuiging.”

Drs. Stiemer beschrijft in zijn proefschrift de ontwikkeling van het denken van Verkuyl. Was Verkuyl aanvankelijk anti­thetisch gericht tegen de verschillende religies, in de loop der jaren ontwikkelde zich meer een meer synthetische lijn. „Verkuyl zag de wereld met al zijn godsdiensten binnen de ene cirkel van Gods genade, waarvan Jezus Christus het centrum is. Hij sprak over de Geest van God, Die uit Christus werkt en naar Christus toe werkt.

God is door Zijn Geest werkzaam in andere religies en culturen, en dus ook buiten de kerk. Hij is in Zijn goedheid op heel de schepping betrokken en heeft in de mens het verlangen naar de Schepper gelegd. Maar tegelijkertijd houdt Verkuyl vast dat religies ook onzuivere antwoorden op de openbaring van God geven en zich zelfs afkeren van God, volgens Romeinen 1.”

Verkuyl blijft voortdurend met twee monden spreken, aldus Stiemer. „Enerzijds stelt hij dat God Zich in de persoon van Jezus Christus op absolute wijze aan de wereld heeft geopenbaard. God heeft in de persoon van Jezus heel de wereld lief. Anderzijds zegt hij dat de wereld God alleen door Christus kan leren kennen. Hij herhaalt dan het woord van Paulus: Láát u met God verzoenen.”

De waarheid van het christendom is zo groot dat men er volgens Verkuyl alleen maar van kan getúígen. „Hij keerde zich tegen de pretentie dat de christen de waarheid in pacht zou hebben. Verkuyl wilde niet abstract spreken over het christendom als dé ware religie. Chrístus is de Waarheid en Hij is een Persoon.”

Getuigen gebeurt in de optiek van Verkuyl niet slechts met woorden, maar ook met daden. „Verkuyl heeft de nadruk gelegd op de dienst der verzoening in plaats van op een verzoeningsléér. Vandaar dat hij zich verzette tegen het religieuze en ideologische onrecht in de wereld. Typerend voor Verkuyl was verder dat het in de dialoog vooral gaat om de méns. Hij was ervan overtuigd dat wanneer mensen met elkaar delen wat hen ten diepste raakt, God als derde partner aan dat gesprek deelneemt. Hij is eigenlijk Degene Die religieuze aanhangers met elkaar in gesprek brengt.”

Zo kwam Verkuyl tot een visie op een dialoog waarin het geloof openlijk ingebracht mocht worden. „In het gesprek moet je niet bang zijn om je diepste overtuigingen naar voren te brengen. Tegelijkertijd ging het Verkuyl om het luisteren. Je moet niet te snel met je eigen verhaal komen voordat je goed geluisterd hebt en daadwerkelijk in de ander geïnteresseerd bent.”

Daarom was hij ook aanwezig bij de opening van de eerste moskee in Nederland, in Almelo, en maakte hij veel werk van interreligieuze gespreksgroepen. „Hij zag de moslim niet als een bedreiging, maar als een uitdaging. Juist omdat je overtuigd bent van de waarheid in Christus, ben je ook niet bang om vrijmoedig van je geloof te getuigen.”

Het werk van Verkuyl heeft voor Stiemer ook een actuele spits in zijn woonplaats Den Haag, met een veelheid van religies. „Ik heb van Verkuyl geleerd om ieder mens te zien als een schepsel van God. Aan onze kerstvieringen nemen ook moslims en hindoes deel, omdat zij hun kinderen naar de christelijke basisschool sturen die met onze kerk verbonden is. Ik zie hen als schepselen, door God geliefd, op zoek naar God en nieuwsgierig naar de betekenis van Christus voor deze wereld. Het is een uitdaging om met hen in gesprek te gaan over wat hen ten diepste raakt en vervolgens met hen het Evangelie te delen.”

Al is het werk van Verkuyl volgens Stiemer in sommige opzichten gedateerd, zijn gedrevenheid om van het Evangelie te getuigen is een blijvende actuele kern van zijn werk. „Verkuyl bleef een zendingsman met als drijfveer: hoe kan ik de anderen over­tuigen van Christus. Daarin was hij heel duidelijk. Hij had geen verborgen agenda. Ik denk dat die duidelijkheid tegenwoordig weer meer gewaardeerd wordt.”

Digibron

Lees meer over prof. Verkuyl in het archief van Digibron. Klik hier voor een aantal artikelen over prof. Verkuyl.