In het wetenschappelijk tijdschrift Animal Cognition schreven onderzoekers vorige week dat kraaien mensenstemmen kunnen onthouden en herkennen. Een sterk staaltje van een scherp geheugen!

De daadwerkelijke intelligentie is bij dieren niet gemakkelijk te meten. Aan een IQ-test kunnen de beesten lastig worden onderworpen. Aangezien ze ook niet vertellen wat ze denken, blijft het gissen welk van de vier zich het slimste dier mag noemen.

Toch is er een aantal aanwijzingen. Zo is de grootte van de hersenen een kenmerk. Elk van de vier toppers heeft in verhouding tot zijn lichaam een groot stel goed ontwikkelde hersens.

Zelfbewustzijn is een ander belangrijk kenmerk van een intelligent dier. Merken kraaien dat ze naar zichzelf kijken als ze hun spiegelbeeld zien? Het antwoord is ja, zo blijkt uit de spiegeltest. Dit bekende experiment om zelfbewustzijn te testen werd uitgevoerd door een proefdier met een gekleurde stip voor een spiegel te zetten. Kraaien inspecteerden zichzelf op de verfklodder en bewezen daarmee door te hebben dat ze naar zichzelf en niet naar een soortgenoot zaten te kijken.

Slechts een handvol dieren herkent zichzelf bij de spiegeltest. Behalve de kraai slagen ook zijn concurrenten –mensaap, dolfijn en olifant– met vlag en wimpel voor de test.

Andere kenmerken van slimme dieren zijn een goed geheugen, complexe communicatie, bepaalde vormen van sociaal gedrag en het gebruik van gereedschappen. Hoe scoren mensaap, dolfijn, olifant en kraai op die fronten?

Mensaap

Geheugen. Mensapen verslaan mensen soms met geheugentests. Zoals de chimpansee die in 2007 foutloos kon aanwijzen in welke volgorde de cijfers van 1 tot en met 9 gedurende een kwart van een seconde op een beeldscherm waren verschenen.

Taal. Mensapen uiten zich niet alleen met geluiden, maar ‘spreken’ ook met elkaar door middel van gezichtsuitdrukkingen en gebaren.

Nabootsing. Een dagje dierentuin is al genoeg om te zien dat de gemiddelde aap een kampioen is in het imiteren. Wat te denken van de herkomst van het woord na-apen?

Sociaal gedrag. Dat mensapen hogere wezens zijn, uit zich ook in de sociale gedragingen. Ze verzoenen zich met elkaar na ruzies. Ze spelen, maken grappen, maar kennen ook langdurige, complexe rouwrituelen als hun maatje doodgaat.

Gebruik gereedschap. Chimpansees, orang-oetans en gorilla’s gebruiken veelvuldig takjes om eten te krijgen. Ze peuren er honing mee uit bijennesten of steken hun gereedschap in termieten- en mierennesten, om vervolgens hun slachtoffers van het stokje af te likken.

Dolfijn

Geheugen. Dolfijnen hebben een sterk geheugen. Ze herkennen soortgenoten uit duizenden. Ook mensen die ze vaker zien, kunnen ze zich herinneren.

Taal. Uit onderzoek blijkt dat tuimelaars, een dolfijnensoort, elkaar een naam geven. Per soortgenoot hebben ze een ander karakteristiek fluitgeluidje. Dolfijnen kunnen zo’n honderd woorden leren. Ook de volgorde van woorden in zinnen blijken ze te doorzien. Ze begrijpen het verschil tussen: „Breng de surfplank naar de man” en: „Breng de man naar de surfplank”.

Nabootsing. Dolfijnen stelen in dierentuinen vaak letterlijk en figuurlijk de show. Complexe trucs kunnen ze gemakkelijk nadoen en synchroon met andere dolfijnen uitvoeren. De zoogdieren vertellen het hoe en wat van de kunstjes zelfs door aan soortgenoten.

Sociaal gedrag. Niet alleen binnen de eigen soort vertoont de dolfijn sociaal gedrag. Regelmatig komt in het nieuws dat dolfijnen mensen in nood helpen.

Gebruik gereedschap. Dolfijnen gebruiken tijdens de jacht op vissen die op de oceaanbodem leven sponzen om zich te beschermen tegen de stekels van hun slachtoffers. Ook vangt de walvisachtige met behulp van grote schelpen vissen.

Olifant

Geheugen. Olifanten hebben een fenomenaal geheugen. Niet voor niets bestaat er de uitdrukking ”een geheugen als een olifant”. De soms al eeuwenoude paden naar voedselgronden of drinkplaatsen weten ze zich feilloos te herinneren.

Taal. De meeste geluiden die olifanten maken, komen uit hun keel en zijn zo laag dat mensenoren ze niet kunnen horen. Het is de ‘taal’ waarmee de beesten met elkaar communiceren en draagt wel 5 kilometer ver.

Nabootsing. Er is een geval bekend waarin een Indische olifant acht Koreaanse woorden kon napraten door tijdens het blazen met zijn slurf te bewegen.

Sociaal gedrag. Wat empathisch vermogen betreft lijkt de olifant zijn concurrenten achter zich te laten. Onderzoekers hebben olifanten zien rillen toen een jong door een elektriciteitsdraad werd geraakt. De dikhuiden kunnen spelen, boos zijn, verliefd worden en treuren.

Gebruik gereedschap. Olifanten gebruiken vaak takken om vliegen weg te slaan of om zich te krabben. Om ervoor te zorgen dat ze door omheiningen kunnen, laten de mastodonten van het dierenrijk wel grote stenen vallen op elektrisch geladen hekwerk.

Kraai

Geheugen. Uit onderzoek met maskers blijkt dat kraaien gezichten ten minste drie jaar lang onthouden. Vorige week bleek dat ze ook stemmen van mensen uit hun omgeving herkennen.

Taal. Dat kraaiachtigen hun eigen taal hebben staat vast. Zo vertellen oudervogels zelfs aan hun telgen door voor welke mensen ze precies moeten oppassen.

Nabootsing. Van raven en andere kraaiachtigen is bekend dat ze de menselijke stem kunnen imiteren zoals een papagaai.

Sociaal gedrag. Na gevechten geven kraaien blijk van het bestaan van familiebanden. Ze tonen medeleven en troosten elkaar. Een sterk staaltje van slimheid van de raaf is het verbond dat de vogel soms sluit met wolven. Als de kraaiachtige een gewond of verzwakt prooidier ziet, alarmeert hij een stel wolven. Nadat die klaar zijn met hun maaltje, wachten voor de raaf de restjes.

Gebruik gereedschap. Kraaien maken gebruik van stenen om noten te kraken. Er zijn zelfs voorbeelden bekend van kraaien die noten op straat leggen om die door de voorbijrijdende auto’s kapot te laten rijden. Bij experimenten waarbij eten met stokjes moeten worden bemachtigd, scoren kraaien niet slechter dan mensapen.