In eerste instantie werden zijn uitlatingen slechts vermeld in Arabischtalige media, maar na ongeveer een week kregen ook Engelstalige kranten lucht van de affaire. Daarna begon deze vervolgens vooral op internet een eigen leven te leiden.

De Saudische grootmoefti deed zijn uitspraak tijdens een gesprek met een delegatie uit Koeweit die hem speciaal bezocht om van de sjeik te vernemen wat de bepalingen van de islamitische wet, de sharia, waren over christelijke kerken.

Directe aanleiding hiervoor waren uitlatingen van het Koeweitse parlementslid Osama al-Munawer, die op Twitter had aangekondigd een wetsvoorstel te zullen indienen dat oproept tot het verwijderen van alle kerken in Koeweit. Na hevige kritiek binnen Koeweit liet het parlementslid vervolgens weten dat hij niet reeds bestaande kerken wilde afbreken, maar uitsluitend de constructie van nieuwe kerken wilde voorkomen en wettelijk verbieden.

Het feit dat een officiële Koeweitse delegatie naar de Saudische grootmoefti reisde om deze met dit vraagstuk te confronteren, verwijst naar de religieuze autoriteit van hem en het gezag en de draagwijdte van zijn woorden. De sjeik is dan ook grootmoefti van het land waar zich de twee voor de islam heilige steden Mekka en Medina bevinden. Tevens is hij de voorzitter van de Hoge Raad van Islamitische Geleerden, en bovendien zit hij een commissie die gespecialiseerd is in het uitvaardigen van religieuze fatwa’s. Zijn uitspraak dat alle kerken op het Arabische schiereiland verwoest moeten worden, kan men dus niet afdoen als een persoonlijke visie.

Kerkelijke leiders in Duitsland en Oostenrijk hebben de woorden dan ook direct in ongewoon harde taal veroordeeld. De Duitse aartsbisschop, Robert Zollitsch, stelde dat de Saudische grootmoefti geen enkel respect toont voor de religieuze vrijheid van de miljoenen buitenlandse werknemers in de Arabische Golf met een christelijke achtergrond. De Oostenrijkse bisschoppenconferentie eiste een officiële verklaring uit Riyad en zette bovendien vraagtekens bij de zin van het Centrum voor Interreligieuze Dialoog, dat recentelijk in Wenen werd geopend en dat een samenwerkingsverband is tussen Oostenrijk, Spanje en Saudi-Arabië. De Russisch-Orthodoxe Kerk noemde de fatwa „alarmerend.” Kerkelijk leiders vonden vooral het totale stilzwijgen van de Saudische vorst Abdullah verontrustend. De vorst distantieerde zich op geen enkele wijze van de uitingen van zijn grootmoefti.

De uitspraken zullen weinig veranderen in Saudi-Arabië zelf, omdat zich daar geen enkele kerk bevindt. De naar schatting 2 miljoen christelijke arbeiders in het Saudische koninkrijk kunnen hun geloof slechts in het diepste geheim praktiseren binnen de relatieve veiligheid van hun eigen woning. Ook 
daar is veiligheid een relatief begrip, omdat de gevreesde Saudische religieuze politie, de muttawa, regelmatig invallen doet in huizen waarvan vermoed wordt dat daar christenen samenkomen.

In Saudi-Arabië werkende christenen kiezen er vaak voor om tijdens Kerst en Pasen naar een van de andere golfstaten te reizen waar ze wel kerkdiensten kunnen bijwonen. Het is vooral in deze golfstaten –waaronder Koeweit– dat christenen waakzaam de uitwerking afwachten van de woorden van de Saudische grootmoefti. Ook hier worden religieuze vrijheid en kerkbouw niet zozeer gezien als universele rechten, maar eerder als goedgunstig verleende privileges.

In Saudi-Arabië zelf zijn vooral christelijke werknemers uit India en de Filipijnen vaak het slachtoffer van geweld en discriminatie. Vandaar dat de All India Christian Council (AICC) de woorden van de Saudische grootmoefti scherp bekritiseerde en de regering van India opriep protest aan te tekenen. De AICC liet weten dat de uitspraak van de grootmoefti in strijd was met het handvest van de Verenigde Naties en dat het daarom een reactie vereist.

John Leonard Monterona, regionale coördinator van de Filipijnse organisatie Migrante Middle-East, riep de naar schatting 
1,2 miljoen Filipijnse arbeidskrachten in Saudi-Arabië op om nog voorzichtiger te zijn bij eventuele vormen van geheime geloofsbeleving. Monterona stelt dat de Filipijnen de fatwa dienen te beschouwen als een waarschuwing. Hij verwijst daarbij naar het feit dat afgelopen jaar een aantal Filipijnen werd gearresteerd door de Saudische religieuze politie.

De woorden van de grootmoefti hebben voor veel onrust gezorgd onder de miljoenen christelijke emigranten in de Arabische Golfstaten. Het was voor hen daarom verheugend dat de belangrijkste islamitische geestelijke in Turkije, Mehmet Gormez, recent de fatwa verwierp en veroordeelde. Gormez is het hoofd van het directoraat voor religieuze affaires in Ankara.

Tegenover de Turkse krant Zaman stelde Gormez dat de „uitspraak van de Saudische grootmoefti strijdig is met de doelen van de islam en de islamitische traditie weerspreekt om tevens de rechten van niet-moslims te respecteren.” Gormez omschreef de uitspraak van de grootmoefti dan ook als een „persoonlijke opinie.”

Rosenthal

DEN HAAG – Minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken beantwoordde vorige week vragen van de Kamer­leden Van der Staaij (SGP) en Voordewind (CU) over een oproep van de grootmoefti van Saudi-Arabië om alle kerken op het Arabische schiereiland te vernietigen.

„De invloed van de grootmoefti is doorgaans beperkt tot de eigen gemeenschap”, liet de minister weten. „Ik heb geen wetenschap van aanvallen tegen kerken naar aanleiding van de opmerking van de grootmoefti, of van andere gevolgen voor christenen in de regio.”

Hoewel Rosenthal de uitspraken betreurt, geeft hij aan dat de grootmoefti geen formele rol heeft in de politieke besluitvorming in Saudi-Arabië.