Dat stelde de Amerikaanse theoloog Alan Hirsch, opleider van gemeentestichters en schrijver van diverse boeken, dinsdag tijdens een symposium in Kampen. Thema was veranderingen en leiderschap in de kerk. De bijeenkomst was georganiseerd door de Theologische Universiteit Kampen, de Werkgroep Missionaire Gemeenschapsvorming en het Center for Evangelical and Reformation Theology van de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Hirsch pleit niet in de eerste plaats voor het veranderen van bestaande kerken. Zijn uitgangspunt is de belevingswereld van de moderne mens. „Een historisch kerkgebouw in het centrum van een stad was vroeger de vanzelfsprekende plek om bijeen te komen. Daar bereikte de predikant zijn gehoor.” Retorisch: „Maar is dat vandaag ook nog de plek om mensen te bereiken?”

Kerkleiders hebben in de visie van Hirsch een belangrijke rol bij het beantwoorden van de vraag: ”wat is de kerk?”. „Als iemand dat aan jou vraagt, wat antwoord je dan? Wat jij zegt is bepalend voor wat de eerste indruk is van de ander.”

Aandacht voor organisatie- en verandermanagement in de kerk is belangrijk, aldus de Amerikaan. Kerken denken at te snel in oplossingen, zonder het probleem goed te doorgronden. „Wanneer mensen afwijken van Gods Woord is de neiging van de kerk: meer Bijbelonderwijs geven. Maar heeft dát de samenleving al in een andere richting omgebogen?”

Hirsch vergeleek de kerk met een computer, die bestaat uit hardware, een besturingssysteem en programma’s. Volgens de theoloog denken veel christenen dat de seculiere mens te bereiken is met Gods Woord door een nieuw programma te maken. „Maar de samenleving is zo sterk veranderd, je komt er niet meer met nieuwe software. Kerk-zijn voor mensen in de Westerse, seculiere cultuur, vergt niet alleen een aanpassing van de programma’s, maar ook van het besturingssysteem en de hardware.”

Met behulp van sociologische veranderingsschema’s beargumenteerde Hirsch hoe het kan dat de meerderheid van de kerkleden daaraan niet toe is. „Van alle mensen is 1,5 procent een ontwikkelaar, 15 procent een early adaptor, die nieuwe dingen snel uitprobeert, er is een hele grote middengroep en ook een groep die nooit verandert.” Omgaan met veranderingen in de kerk vraagt daarom van zowel vernieuwers als traditionalisten, dat ze in gesprek blijven en eerlijk met elkaar omgaan, aldus Hirsch.

Drs. Robert Doornenbal, docent theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE), plaatste de lezingen van Hirsch in het perspectief van missionaire ontwikkelingen in kerken. Doornenbal hoopt later dit jaar te promoveren op een studie waarin hij het proces rond nieuwe missionaire gemeenten analyseert en internationale ontwikkelingen op dit gebied voor het Nederlandse taalgebied ontsluit.

Ook Doornenbal ziet een taak voor leidinggevenden om de kerk te helpen haar plaats in de veranderde samenleving te hervinden. „Dat vraagt om verschillende soorten leiders. We leven in een tijd dat, ook bij grote bedrijven, er zoveel gebeurt dat we zeggen: één leider kan dat niet meer alleen aan.”

In de Nederlandse situatie ziet Doornenbal, in tegenstelling tot Hirsch, de aanwezigheid van bestaande kerkelijke structuren niet alleen als een nadeel. Hij waarschuwt vernieuwers in de kerk dan ook om niet door een activistische houding zichzelf in een onmogelijke positie te manoeuvreren.

Veranderingen in de kerk beginnen volgens Doornenbal met „een eerlijk gesprek” tussen mensen in de kerk over geloofsbeleving. „Van leidinggevenden vraagt dat het begeleiden van een proces waarin vragen aan de orde komen als: wat is een kerk, wat is haar roeping en hoe zien we iets van God in ons leven?” Pas als de kerk intern het over deze en andere zaken eens is, kan een goed antwoord gegeven worden op de vraag welke structuur wenselijk is voor een naar buiten gerichte gemeente.

Doornenbal pleit ervoor om te komen tot een kerk waarin individuele leden actief zoeken naar ontmoetingen met niet-christenen. „Dat deed Jezus ook, hij ging om met hoeren en tollenaren, terwijl de Farizeeërs vastgeroest vasthielden aan hun gewoonten.” Dat vereist volgens de CHE-docent een „leerhouding en leercultuur. De kernwaarden van het Evangelie staan niet ter discussie, verder in principe alles.”

En na wat geroezemoes uit de zaal, geruststellend: „Je moet natuurlijk niet de hele wereld op de kop zetten.”

Website van Alan Hirsch: theforgottenways.org