Het was een van de vragen die promovendus Bart Wallet vrijdag kreeg tijdens de verdediging van zijn proefschrift ”Links in a chain” (Schakels in een ketting) aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).

Jiddisch, dat was de Joodse volkstaal, waar door de „hoge cultuur” toch wel een beetje op werd neergekeken. Dat Menachem Man ben Shlomo ha-Levi Amelander zijn ”Sheyris Jisroel” in het Jiddisch schreef, zei dus wel wat. „Ik zoek de oorzaak hiervan in Joods Amsterdam”, zei Wallet. „Waarbij ik twee sporen zie. Eén: in Amsterdam kwam de asjkenazisch-Joodse Amelander in aanraking met de sefardisch-Joodse gemeenschap, waarbinnen ook in het Spaans en Portugees werd geschreven. Het tweede spoor is de Nederlandse context. Ook in Nederland ontstaat in die tijd een beweging naar de volkstaal toe.”

In ”Sheyris Jisroel” beschrijft Amelander de geschiedenis van zijn volk in de diaspora, vanaf de verwoesting van de Tweede Tempel in 70 tot zijn eigen tijd. Hij trekt de lijnen echter ook door: de titel ”De rest van Israël” verwijst naar Zefanja 3:13, een tekst die een Messiaans karakter draagt.

De promovendus ziet Amelander als een belangrijke ”schakel” tussen de vroege en moderne (verlichte) Joodse geschiedschrijving. Maar, zo merkte prof. dr. H. F. K. van Nierop (UvA) op, „met Amelander is de ketting nog niet compleet. U noemt daarom nog een aantal ”successor” chroniqueurs, Jiddische kroniekschrijvers die de volgende schakels zouden zijn. Ik heb hun boeken er eens bij gepakt, maar daaruit blijkt volgens mij meer dat zij goed geïntegreerd waren in de Nederlandse samenleving dan dat zij specifiek Joodse geschiedschrijving beoefenden. Probeert u niet een beetje te krampachtig een keten te construeren tussen de oude en nieuwe geschiedschrijving?”

Wallet: „Het is beide. Als je deze –lokale– Jiddische kronieken vergelijkt met een kroniek als die van de achttiende-eeuwse Amsterdammer Jacob Bicker Raije, zie je veel overeenkomsten. Dat heb je bij Amelander zelf ook al. Ook hij constateert bijvoorbeeld dat je bij mist maar beter niet door de stad kunt lopen, omdat je dan het gevaar loopt in de gracht te vallen. Maar tegelijk gaat het hier om Jiddische geschiedschrijving.”