Oud-GBS-directeur L. M. P. Scholten stelt dat de gereformeerde gezindte zich dient in te spannen om ook vertrouwd te raken met onbekende psalmen (RD 18-2). Volgens hem vormen vooral de melodieën van deze psalmen een struikelblok.

Organist Wouter Schalkoort werkt de stelling van Scholten verder uit (RD 20-2). Hij stelt dat de melodie van een psalm moet passen bij de aangeboren muzikaliteit en het ritmegevoel. Daaraan hapert het bij onbekende psalmen, stelt hij.

Met beide genoemde auteurs deel ik de intentie om de rijke schat van de psalmen optimaal te benutten. Met de psalmen geeft God ons Zijn Woord in de mond. De Bijbelliederen mogen niet zomaar ongezongen blijven. Met beide auteurs ben ik het verder eens dat de melodie van onbekende psalmen een oorzaak kan zijn van hun geringe populariteit.

Daarnaast zie ik echter een duidelijk verband met de tekst van de psalmen die weinig worden gezongen. Daar ligt naar mijn mening een veel belangrijker oorzaak dan bij de moeilijke melodie.

Populair

Ik kom tot deze stelling na onderzoek van de statistieken van de website www.psalmboek.nl. Op deze site kunnen bezoekers de psalmen in diverse berijmingen raadplegen. Ook kunnen ze erbij zingen. Dat laatste is mogelijk doordat de melodieën via de site afgespeeld kunnen worden.

Van deze mogelijkheid wordt vooral gebruiktgemaakt als er thuis of op school geen muziekinstrument voorhanden is of als de psalm een onbekende melodie heeft.

De statistieken maken duidelijk welke psalmen veel gezongen worden en welke niet. De analyse betreft 350.000 bezoeken in een periode van een jaar. Het betreft 113.000 unieke bezoekers. Dagelijks wordt www.psalmboek.nl bezocht door ruim 1500 unieke bezoekers.

Een vergelijking van de tien meest gezongen psalmen met de tien minst gezongen psalmen leert mij dat de inhoud van de ‘populaire’ psalmen volstrekt anders is dan de inhoud van de onbekende psalmen.

De bekende psalmen gaan over thema’s zoals Gods vrijgevigheid, Zijn heerlijkheid, de zaligheid en het heil in God en het vertrouwen op de Heere.

De onbekende psalmen gaan over thema’s zoals Gods toorn over ongeloof en Zijn straf over de zonden of zijn een bede tot God om wraak over vijanden.

De populaire psalmen zijn positief, rijk van inhoud en bevatten veel brede thema’s. De minst geliefde psalmen zijn negatief van toonzetting en bevatten weinig en smalle thema’s.

Parallel

Als we het bovenstaande op ons laten inwerken, is het logisch om te concluderen dat bepaalde psalmen vaak gezongen en geciteerd worden en andere psalmen veel minder.

Een voorbeeld: een van de meest gezongen psalmverzen (5886 keer aangeklikt) is Psalm 68:10: „Geloofd zij God met diepst ontzag (…) Die God is onze zaligheid!” Wat een prachtig thema! Daar raak je toch niet over uitgezongen?

Vergelijk dat met een van de minst gezongen versjes (29 keer aangeklikt) uit ons psalmboek, Psalm 55:9: „Dat hen de dood als schuldheer velle, en levend stort’ in ’t diepst der helle.” Een bijzonder negatieve inhoud. Ik kan me levendig voorstellen dat een predikant of ouderling dat vers niet zomaar op het psalmbord zet.

Zowel Scholten als Schalkoort citeert in zijn bijdrage Psalm 147:1: „’t Betaamt ons psalmen aan te heffen, die lieflijk zijn en harten treffen.” Ik denk dat de populaire psalmverzen vooral door hun inhoud harten treffen en pas in tweede instantie door hun melodie. En een predikant zoekt toch op inhoud en niet op melodie?

Het blijft overigens een gegeven dat er meer uit ons psalmboek te halen valt dan we nu doen. Wat dat betreft is er een parallel te trekken met het gebruik van de Bijbel. Ook daar zien we dat bepaalde Bijbelboeken en -teksten heel vaak bepreekt worden, andere veel minder. Voor het laatste geldt zeker: het zit niet vast op de melodie.

De auteur is initiatiefnemer van www.psalmboek.nl. De details van zijn onderzoek staan op de website www.psalmboek.nl.