Met de auto door deze Utrechtse plaats rijden, betekent zoeken en uiterst alert zijn. Om de haverklap worden de straten gekruist door paden waarop fietsers voorrang hebben en auto’s slechts te gast zijn. Talrijk zijn ook de bordjes ”doodlopende weg”, met daaronder geschreven dat wielrijders wel kunnen doorrijden. Veel relaxter was een korte fietstocht in 2008 op de dag dat de Fietsersbond Houten uitriep tot Fietsstad van het Jaar. De verkiezing werd tot nu toe vier keer gehouden. In 2000 won Veenendaal, in 2002 Groningen, in 2008 Houten en in 2011 Den Bosch.

Auto’s moeten in Houten via de Rondweg van wijk naar wijk. Op veel lantaarnpalen staat de route naar de Rondweg aangegeven. De straten zijn zo aangelegd dat rechte stukken maximaal 70 meter lang zijn. Door de vele bochten is het zicht dusdanig beperkt dat er rustig moet worden gereden.

Niet alleen in de wijken is de invloed van de fietsvriendelijkheid merkbaar. Stonden er in 2008 bij de twee NS-stations nog lange rijen tweewielers buiten, nu zijn dat er hier en daar slechts enkele tientallen. De meeste zijn gestald in de fietstransferia, gebouwen met een gratis stalling met cameratoezicht waar rijen fietsen naast, achter en boven elkaar zijn opgesteld. Bij station Houten zijn 3500 plekken beschikbaar en bij Houten Castellum 1500.

De fietsvoorzieningen zijn inmiddels het handelsmerk van de gemeente Houten geworden zegt C. van Dalen, die sinds 2010 namens het CDA wethouder is van onder meer verkeer en vervoer. „En daar zijn we best trots op.” Delegaties uit Europese en zelfs Japanse steden bezochten Houten inmiddels. „Wij hebben hun advies gegeven op het gebied van stedelijke ontwikkeling.”

In de profielschets van Van Dalen op de website van de gemeente Houten staat dat hij na zijn benoeming op de tweewieler naar het werk zou gaan. De CDA’er heeft woord gehouden. Voor bezoeken binnen en soms ook buiten de gemeente pakt hij vaak de tweewieler. „Voor een overleg in Utrecht kan ik soms net zo snel op de fiets.”

Het beleid van de gemeente is het verkeer zo veilig mogelijk te maken voor fietsers. „We werken daarbij samen met scholen. Houten heeft een jonge bevolking met veel kinderen. Scholen moeten daarom goed bereikbaar zijn met de fiets. Kinderen gaan in Houten al vrij jong zelfstandig op de fiets naar school.” Daarnaast is er overleg met ouders en leerkrachten over de veiligheid rond scholen. „In de winter worden paden rond scholen ijsvrij gehouden.”

Terwijl de fiets in Houten in het voordeel is, lijkt de auto, behalve op de Rondweg en de uitvalswegen, wat in de verdrukking te komen. „We zijn niet tégen de auto, maar vóór de fiets en het openbaar vervoer”, benadrukt Van Dalen. „Er werken hier veel mensen van buiten de gemeente. Zij kunnen prima met de auto naar de bedrijventerreinen.” In de woonwijken zelf is het rijwiel echter in het voordeel. „We willen het autogebruik ontmoedigen.”

Vorig jaar ging de prijs Fietsstad van het Jaar net aan Houten voorbij. Uit de vijf genomineerden, waar ook Houten bij zat, werd Den Bosch gekozen. Van Dalen: „We vinden onszelf nog steeds de beste fietsstad. We zien het vooral als een aanmoedigings- en ontwikkelingsprijs.”

Jeroen van der Vliet, assistent-bedrijfsleider bij fietswinkel Banierhuis, is positief over het fietsbeleid van de gemeente. „Houten doet veel voor fietsers.” Door de wegenstructuur kunnen mensen zich volgens hem sneller verplaatsen met de fiets dan met de auto.

Het filiaal in Houten is de grootste van de zeven winkels die Banierhuis in de regio heeft. Er staan zo’n 500 fietsen. Omdat Houten veel tweeverdieners telt, worden vooral fietsen uit het hogere segment goed verkocht. „In de kelder hebben we tweedehands rijwielen. Voor 75 euro krijg je een brikje dat niet is opgeknapt. En voor 1500 euro heb je een goede tweedehands elektrische fiets.” Er zijn mensen die naar de winkel komen voor een oude fiets die ze bij het station kunnen neerzetten.

Van der Vliet zegt dat vooral de vraag naar elektrische fietsen stijgt. „In Utrecht is het onbetaalbaar om je auto te parkeren. Daarom gaan veel mensen op de elektrische fiets naar hun werk in Utrecht.”

Dit is het zesde deel in een serie over gemeenten die een prijs hebben behaald.