FEIT: De christelijke kerk staat stil bij de geboorte van de Heere Jezus, ruim 2000 jaar geleden.

BESCHRIJVING: De geschiedenis van de geboorte van Jezus staat met name beschreven in het evangelie van Mattheüs (hoofdstuk 1 en 2) en in Lukas 2.

PLAATS: De geboorte had plaats in Bethlehem.

NAAM: Het woord Kerst is een vervormde weergave van het woord Christus. Het onder de rooms-katholieken gebruikelijke ”kerstmis” is een samentrekking van Christus en mis, net als het Engelse ”Christmas”. Het Franse ”Noël” stamt uit de 14e eeuw en komt van ”natalis” (geboortedag). Het Duitse ”Weihnacht” (heilige nacht) werd al in de 12e eeuw gebruikt.

DATUM: De westerse kerk viert Kerst op 25 december. In West-Europa wordt 25 december als eerste kerstdag en 26 december als tweede kerstdag gevierd. In de oosterse kerken valt Kerst dertien dagen later. Er is geen historisch bewijs voor een link tussen de 25e december en de geboortedag van de Heere Jezus. Historici gaan ervan uit dat Jezus tussen het jaar 7 en het jaar 2 voor Christus werd geboren.

GESCHIEDENIS: Keizer Constantijn de Grote (280-337) bepaalde samen met de bisschoppen dat Kerst op 25 december zou worden gevierd. Hij lijkt daarbij aansluiting te hebben gezocht bij de verering van zonnegoden in het gebied rond de Middellandse Zee. Die verering vond eind december plaats. Ook de zonnewende van 21 december ging in die tijd met feestelijkheden en vrije dagen gepaard.

VROEGE KERK: Kerst nam in de vroege kerk geen bijzondere plaats in. Pasen was een veel belangrijkere gedenkdag. Wel zijn er bronnen –bijvoorbeeld een uit 354– die verwijzen naar 25 december als de dag van de herdenking van Christus’ geboorte. In 379 wordt het feest in Constantinopel gevierd, een jaar later in Antiochië.

REFORMATIE: Protestanten, vooral ook de Engelse puriteinen, wezen de viering van Kerst af. Zij zagen het feest vooral als een overblijfsel van de Rooms-Katholieke Kerk. De Nederlandse predikant Jacobus Koelman stelde zich ook in die lijn op. In de 18e eeuw kreeg Kerst beperkt aandacht.

ADVENT: In de vier weken die aan Kerst voorafgaan, staat de kerk stil bij de verwachting van Christus’ komst (geboorte) en Zijn wederkomst op de wolken.

SECULARISATIE: Het kerstfeest is in grote delen van de wereld losgegroeid van de Bijbelse geschiedenis. Dat vertaalt zich in veel aandacht voor licht, sfeer, gezelligheid en culinaire activiteiten. Voor ondernemers wordt Kerst daarom een steeds belangrijker feest.

TRADITIES: Veel gebruiken rond Kerst, zoals het branden van kaarsen en het ophangen van kransen, hebben een heidense oorsprong. Ook andere tradities zijn eeuwenoud. Zo is bekend dat het maken van kerststallen al in de 10e eeuw in Rome voorkwam.

MUZIEK: De eerste kerstliederen dateren uit de derde eeuw. De kerkvader Ambrosius schreef er een waarin de maagdelijke ontvangenis bezongen wordt. In de 13e eeuw ontstonden er meer en meer kerstliederen in de volkstaal. De 18e-eeuwse Engelse voorganger Charles Wesley bracht de kerstliederen ook weer bij de protestanten onder de aandacht. Vanaf halverwege de 19e eeuw groeit het aantal seculiere kerstliederen.

NAASTE: Kerst is sinds de 19e eeuw een feest waarbij er extra aandacht is voor de naaste. Het zogeheten ”kerstpakket” ontstond als gift van ondernemers aan arme werknemers. Nog steeds vragen (hulpverlenings)organisaties aan het einde van het jaar extra aandacht voor eenzamen, zieken en daklozen.

WERELDWIJD: Kerst wordt in grote delen van de wereld gevierd. Vrijwel alle landen die tijdens de koloniale periode direct of indirect onder westers bestuur hebben gestaan, kennen een vakantieperiode in deze tijd. Ook landen als Japan en Zuid-Korea –met weinig christenen– vieren Kerst echter uitbundig.