Flats en rijtjeswoningen vullen de wijk Westpolder waar het Papendrechtse buurtsteunpunt staat. De lucht is grijs, het wolkenpatroon nog verward door de zware storm die de nacht ervoor over Nederland raasde. Op straat is het deze dinsdagochtend stil. Een kuipstoeltje ligt door de wind neergesmeten op de stoep. Een moeder van allochtone afkomst stuurt haar kinderwagen er handig langsheen.

Te midden van de grijze flats vallen de kleurrijk beschilderde buitenmuren van het buurtsteunpunt Bij Bosshardt op. Binnen brandt er licht en is het behaaglijk warm. In de zogeheten huiskamer drinken elf ouderen met elkaar koffie aan een grote tafel. Het is op dinsdag hun ochtend. Eens in de twee weken eet de groep op donderdagavond met elkaar.

Af en toe vult een lachsalvo de ruimte. „Het is geweldig om hier te zijn”, verwoordt een van de ouderen het algemene gevoel. „De saamhorigheid en de gezelligheid zijn groot. Als iemand er onverhoopt een keer niet is, bellen we direct. We zien naar elkaar om.”

Als er problemen zijn, helpen de ouderen elkaar. Meneer Van der Lugt vertelt dat hij als oud-hovenier recent het stoepje bij mevrouw Geluk opnieuw heeft aangelegd. De oudere dame lag vorige week in het ziekenhuis voor een operatie. „Ik kreeg een prachtige kaart van de groep hier, met alle namen erop. Dat heeft me enorm goedgedaan. Ik heb geen broers of zussen. Als ik hier ben, kan ik mijn hart luchten. We delen zo veel mogelijk met elkaar.”

De vraag of ouderen erg eenzaam zijn, veroorzaakt veel hilariteit in de groep. „Dat ligt vooral aan mensen zelf”, weet er eentje. „Je moet ook gewoon de wil hebben om naar het buurtsteunpunt te gaan. Of dat anderen je meenemen.”

Het nieuws van de dag gaat over tafel: Nederland officieel in een recessie. Meneer Vogel houdt er zo zijn eigen analyse op na. „Het draait in die hele economie allemaal om het feit dat geld gewoon moet rollen. Ik geef gewoon lekker alles uit. Dat is voor iedereen het beste.”

Vogel frommelt wat aan de kerstballen van de wandversiering. „Die dingen beginnen nu al van ellende te slingeren”, mompelt hij. Met een groet aan het personeel neemt hij afscheid.

De idee achter de succesvolle buurtsteunpunten is dat er in een woonwijk kleine huiskamers zijn waar buurtbewoners elkaar ongedwongen kunnen ontmoeten, zegt projectleider Marco Oudshoorn. „Het Papendrechtse buurtsteunpunt is nu zo’n anderhalf jaar operationeel. Het is begonnen vanuit het idealisme van majoor Bosshardt, die vereenzaamde mensen met elkaar in contact wilde brengen. Dat streven is ook na haar dood opgepakt. Nog steeds wordt haar gedachtegoed om er voor alle lagen van de bevolking te zijn, op die manier voortgezet.”

De gemeente Papendrecht is blij met het initiatief van het Leger des Heils. Oudshoorn: „De buurt staat bekend als probleemwijk met veel hangjeugd en burenruzies. Uit gesprekken met de wijkagent en de wethouder begrijp ik dat ze de wijk zien verbeteren. We verbinden mensen met elkaar. Zo was er een vrouw die bij het minste of geringste gerucht direct de politie belde. Toen ze hier in de groep kwam, ontmoette ze de mensen die zich daaraan stoorden. Nu eet ze met hen.”

Meike van Steenis is de vraagbaak van bezoekers van Bij Boss­hardt. Zij helpt mensen bij hun zoektocht naar hulp bij problemen en brengt vraag en aanbod samen. „Er meldde zich ooit een vrouw die hulp wilde bij haar belastingaangifte. Met één telefoontje vanuit hier was het geregeld, omdat iemand uit de buurt aanbood haar te helpen.”

Afgezien van de mogelijkheid tot huiswerkbegeleiding voor scholieren, biedt het buurtsteunpunt geen specifieke activiteiten op vaste tijden, zegt Van Steenis. „Het is meestal een zoete inval. Op woensdagmiddag komen er vooral veel kinderen, omdat ze dan vrij zijn. Recent hielden we een sinterklaasfeest. Vooral de kinderen van allochtone afkomst, die het grootste deel van onze jeugdige bezoekers vormen, vinden dat geweldig.”

Het buurtsteunpunt is er ook voor moeders die vragen hebben over de verzorging van hun baby. Er is een praatgroep voor tienermoeders en af en toe geeft Daniëlle van de Bovenkamp van Kraamzorgcentrum De Drechtstromen een cursus babymassage. „Veel allochtone vrouwen bij wie ik heb gekraamd, hebben ook na de kraamtijd behoefte aan gezelschap en advies”, aldus Van de Bovenkamp. „Een moeder gaf haar kindje vijf tot zes flessen voeding per dag, maar ze wist de verdeling niet goed te maken. Ze gaf te volle flessen. We hebben haar hier begeleid, in een ongedwongen sfeer.”

Een andere moeder klaagde over darmkrampjes van haar baby. „Ik heb haar geleerd hoe ze de pijn bij haar kindje kon wegnemen door massage.” Met een lach: „Haar zoontje van 8 jaar kampte al zijn leven lang met dezelfde klachten, en nu voert ze de massage ook bij hem uit. Dat gaat heel goed.”

Intussen zijn de scholen uitgegaan. Kinderen komen net voor sluitingstijd nog even binnen. Van Steenis krijgt een dikke knuffel van een jochie. De jarige Somalische Youssef staat schuchter in de gang. Hij heeft getrakteerd op school, wil ook het personeel van het buurtsteunpunt van een traktatie voorzien, maar durft niet verder te komen. Zijn moeder deelt gul kerstkransjes uit.

Het buurtsteunpunt heeft veelvuldig contact met de plaatselijke kerken. Oudshoorn: „Op tweede kerstdag houden we hier een viering, in samenwerking met de kerken. We hebben op die manier de mogelijkheid ook iets van onze identiteit door te geven aan de deelnemers.”

Een kerstviering spreekt juist allochtone kinderen aan, merkt Van Steenis. „Buiten dergelijke feesten om evangeliseren we niet actief. We merken soms nu al verzet van buurtbewoners die door het raam heen een tekst die naar de Bijbel verwijst aan de muur zien hangen. Veel mensen gaan toch overstag als ze binnen zijn geweest. Dan komen ze hoe dan ook terug.”

Soms komt de christelijke identiteit van het buurtsteunpunt spontaan openbaar, zegt Oudshoorn. „Ik herinner me dat we een keer een groep in huis hadden met mensen van allerlei pluimage. Een man stond op en vertelde hoe dankbaar hij was voor het buurtsteunpunt. Hij sprak spontaan een dankgebed uit. Het was een gouden moment.”

„Een buurtbewoner aan tafel uitnodigen, gaat ver”

In de donkere dagen van december kan de eenzaamheid extra aan mensen knagen. Vooral in de steden, met nauwelijks sociale controle, is eenzaamheid een groot probleem. De Amsterdamse gezondheidsmonitor bijvoorbeeld rapporteert dat een op de drie Amsterdammers wel eens eenzaam, en een op de elf Amsterdammers zeer eenzaam is. De stad bindt met diverse initiatieven de strijd aan tegen eenzaamheid. De gemeente heeft december uitgeroepen tot maand van vrijwilligers tegen eenzaamheid.

Volgens de gemeente is eenzaamheid een hardnekkige onzichtbare kwaal waaraan veel Amsterdammers lijden. Van jong tot oud, van arm tot rijk. Eenzaamheid is vaak gekoppeld aan andere problemen, zoals armoede, psychische klachten en lichamelijke beperkingen. In Amsterdam zijn zogeheten buddy’s of maatjes actief die een vereenzaamde inwoner van de stad gezelschap bieden. Ze kunnen samen een gesprek voeren of eropuit gaan.

Een van die vrijwillige maatjes is Madelon de Weijer (42), die op de website van de gemeente uitlegt waarom haar taak haar zo veel voldoending geeft. De vrouw, die lijdt aan multiple sclerose, werd afgekeurd en kwam thuis te zitten. Ze hoorde via de radio over het maatjesproject tegen eenzaamheid en was direct enthousiast. Zo kon ze zich toch nog nuttig maken voor de samenleving, zo was haar overtuiging.

Ze kreeg contact met een vrouw van haar leeftijd. „Ze heeft jaren geleden haar nek gebroken. Ze kan moeilijk naar buiten en woont alleen, dat maakt haar wereld klein. We lijken ergens op elkaar, maar zijn toch ook weer heel verschillend. Bovendien is het een ontzettend sterke vrouw, die op een waardige manier roeit met de riemen die ze heeft. Daar heb ik diep respect voor. Wat dat betreft heb ik ook veel aan haar.”

Een ander initiatief tegen eenzaamheid in Amsterdam is het project ”Tafeltje delen”, dat alle stadsbewoners ertoe oproept naar elkaar om te zien en elkaar uit te nodigen aan tafel. Doel van het initiatief is dat er op die manier mooie contacten ontstaan tussen inwoners van de stad die elkaar wellicht van gezicht kennen, maar nauwelijks iets van elkaar weten.

Een website brengt vrager en aanbieder bij elkaar, evenals een speciale pagina op Facebook. Het concept is eenvoudig: nodig mensen uit, prik een datum met elkaar, ga lekker kokkerellen en eet gezellig samen.

Volgens Francine Francke, woordvoerder van de Amsterdamse afdeling van het Nederlandse Rode Kruis –een van de deelnemende organisaties– moeten deelnemers een drempel over.

„Iemand op straat aanspreken is nog tot daar aan toe, maar een buurtbewoner aan tafel uitnodigen gaat een stuk verder. Ik sprak ooit een vrijwilligster die in haar straat altijd een man in zijn eentje zag eten, maar nooit op hem durfde af te stappen. Als buurtbewoners elkaar meer zouden opzoeken zouden initiatieven als ”tafeltje delen” niet nodig zijn.”

Buurtsteunpunt

Het Leger des Heils opende in 2008 in Amsterdam-Zuidoost het eerste buurtsteunpunt Bij Bosshardt. Momenteel zijn er vijftien. Er zijn plannen om de komende jaren op meer plaatsen in het land dit soort ontmoetingspekken te realiseren. Het buurtsteunpunt is vernoemd naar de in 2007 overleden majoor Bosshardt. Zij begon haar liefdadigheidswerk op 8 oktober 1948 in de hoofdstad. In al die jaren groeide dit uit tot „een supermarkt van diensten”, zoals ze het zelf graag noemde.