Het congres is een Nederlands-Amerikaanse happening. Hoe kan het ook anders, daar Van Raalte de illustere stichter werd van de kolonie Holland in Michigan, een nog steeds welvarende stad met veel herinneringen aan de oud-kolonist. Zijn standbeeld, zijn graf en een museum herinneren aan de harde begintijd waarin, door veel weerstand en crises heen, de kolonie gesticht en uitgebouwd werd.

Vorige maand vond er in de stad Holland een congres plaats aan het door de predikant gestichte Hope College, een christelijke instelling voor hoger onderwijs. Er was ook een Founder’s Festival, een volksfeest met oud-Hollandse spellen en tal van andere activiteiten. Voor veel van de huidige 33.000 inwoners genoeg om dankbaar terug te zien op het werk van de eerste kolonist.

Het congres in Ommen is een vervolg op dat in Holland, met voor een deel dezelfde sprekers, maar nu bestemd voor het Nederlandse publiek. De persoon en het werk van Van Raalte moeten nu vooral inwoners van Overijssel aanspreken. Van Raalte werd in Overijssel geboren (op 17 oktober 1811 in Wanneperveen, bij Meppel) en was van 1839 tot 1844 predikant in Ommen. Zijn huis was tegelijk de plaats waar hij studenten opleidde, dus een van de voorlopers van de Theologische School in Kampen.

In Ommen staat aan de dr. A. C. van Raaltestraat nog steeds zijn pastorie, het Van Raaltehuis. Het pand dreigt gesloopt te worden. Er is een stichting opgericht, die zich inspant om sloop te voorkomen, het pand te kopen en er een passende bestemming voor te vinden, bijvoorbeeld een museum. De gemeente staat positief tegenover de plannen. Leden van de stichting zijn vorige maand in Holland (Michigan) geweest om Amerikaanse vrienden (financieel) te interesseren.

Het besluit van Van Raalte om de oversteek naar de nieuwe wereld te maken hield verband met de precaire situatie in Nederland. De afgescheidenen moesten vervolgingen van kerk én overheid ondergaan, al was er na 1840 enige verlichting. Daarbij kwam de economische malaise als gevolg van misoogsten en epidemieën.

De afgescheidenen wilden nieuwe gemeenschappen stichten en zagen daarvoor in Amerika de meeste mogelijkheden. In de brochure ”Waarom bevorderen wij de volksverhuizing naar Noord-Amerika en niet naar Java?” legden Van Raalte en zijn zwager ds. A. Brummelkamp verantwoording af van hun keuze. De twee predikanten richtten de Christelijke Vereeniging voor Landverhuizers naar de Vereenigde Staten van N.-Amerika op.

Tijdens de herfst van 1846 ondernam ds. Van Raalte met 101 volgelingen de reis van 6400 kilometer naar New York. Na een tocht van 55 dagen kwam de groep daar op 17 november aan. De Nederlanders oogstten veel bekijks vanwege hun traditionele klederdracht en klompen.

Van Raalte wilde snel doorreizen naar de staat Wisconsin. Hij had gehoord van goede vestigingsmogelijkheden aldaar. De winter viel echter in, zodat ze gedwongen waren om halverwege in Detroit te blijven. Daar hoorden ze van de mogelijkheden die de staat Michigan bood. In Michigan was toen nog heel veel onontgonnen land. Het gebied bestond uit moerassen, meren en slechte zandgronden.

Van Raalte koos toch voor West-Michigan. Hij kocht uiteindelijk een lap grond voor 1,25 dollar per acre (één acre is 4050 vierkante meter) aan de Black River, die uitmondt in Lake Michigan. Van Raalte had juist dat stuk land uitgekozen, omdat het een verbinding had met Lake Michigan. Er was een binnenmeer, waardoor het als mogelijke haven dienst kon doen. Dat had hij goed gezien. Later zette hij zich succesvol in voor de totstandkoming van een haven.

De plaats Holland die Van Raalte stichtte, werd de kern van een steeds verder groeiende kolonie met tal van andere Nederlandse gemeenschappen in de buurt, zoals Vriesland, Groningen, Zeeland, Noordeloos en Harderwyk. Wie in deze streek rondrijdt, waant zich niet alleen in ”county Holland”, maar in Holland zelf.

Behalve Van Raalte trok ook de afgescheiden predikant H. P. Scholte met gemeenteleden naar de nieuwe wereld. Terwijl Van Raalte een Nederlandse kolonie stichtte, wilde Scholte van geen eigen kolonie weten en streefde een snelle amerikanisering na. Hij vestigde zich in Pella (Iowa).

De begintijd in de kolonie Holland in Michigan was onnoemelijk zwaar. Er heerste een landklimaat met in de winter veel sneeuwval. Het plaatsje Holland bevond zich midden in het oerwoud. „Van alle zijden waren wij omringd door een maagdelijk woud, waarin het wild gedierte nog een bijna ongestoord verblijf hield.” Beren en wolven moesten weggejaagd worden om de wintervoorraad en het vee te beschermen.

Van Raalte ontpopte zich als een rasechte leider. Hij deed letterlijk van alles: kocht land aan (om opkomende speculanten voor te zijn), zorgde voor de totstandkoming van industrie, scholen en zelfs dagbladen. Daarnaast preekte hij elke week. De zorgen voor zo veel wereldse zaken gaven hem wel eens gewetenswroeging of dit wel te verenigen was met zijn roeping om het Evangelie te prediken. Maar er was geen andere weg. Zijn commerciële aanleg en de acute uitdagingen van een pioniersperiode maakten dat hij, soms tegen en wil en dank, bij zo veel zaken werd betrokken.

Ook toen Van Raalte in 1867 het ambt van predikant vanwege slechte gezondheid neerlegde, bleef hij in de kolonie bezig. De welvaart steeg enorm. Er kwamen spoorlijnen, wegen werden verbeterd en Holland kreeg eindelijk een goede haven. Een ramp was echter een brand in oktober 1871, die driekwart van de stad in as legde. Met alle macht bleef er gewerkt worden aan de opbouw.

Voor inwoners van het Amerikaanse Holland is Van Raaltes werk nu reden genoeg om omgekeerd de tocht naar Nederland te ondernemen. Dat vergt geen boottocht van 55 dagen, maar een vliegreis van hooguit tien uur. Om vervolgens in Ommen waarschijnlijk te constateren dat men daar veel minder heeft met Van Raalte dan de Amerikaanse erfgenamen van de eerste Dutchies.

Lees meer in ons dossier over Van Raalte.