Hoewel artsen terughoudender zijn geworden in het voorschrijven van antidepressiva, blijven de cijfers torenhoog. De teller staat nog steeds op een jaarlijks aantal gebruikers van net boven de 1 miljoen. Velen zijn redelijk tevreden over de werkzaamheid van de middelen, maar minder enthousiast over de bijwerkingen. Op internetfora wordt er zelfs steen en been over geklaagd.

De bijsluiters van veelgeslikte antidepressiva liegen er inderdaad niet om. Vaak komen volgens de informatie van de fabrikanten gewichtstoename en sterk verminderde seksuele gevoelens voor. Ook een bittere smaak in de mond, verstopping, slapeloosheid, troebel zicht, versnelde hartslag en maagklachten zijn veelgehoorde klachten.

Vanwege die bijwerkingen en het grote aantal klachten erover breekt de Depressie Vereniging sinds enige tijd een lans voor een natuurlijk alternatief dat veel minder bezwaren kent. Het gaat om sint-janskruid, dat in de volksgeneeskunde al heel lang te boek te boek staat als een nuttig preparaat tegen neerslachtigheid.

De ervaringen van gebruikers waren zo positief dat aan het eind van de vorige eeuw in wetenschappelijke kringen besloten werd sint-janskruid grondig op zijn werkzaamheid te testen. De eerste zeer overtuigende uitkomsten werden in 2005 wereldkundig gemaakt. Het tijdschrift British Medical Journal publiceerde in dat jaar een Duits onderzoek waaraan 250 patiënten met een matige tot zware depressie hadden deelgenomen. De conclusie was helder. Sint-janskruid bleek volgens de onderzoeker ten minste even effectief als het populaire antidepressivum Seroxat (paroxetine). Een tweede conclusie was minstens zo belangrijk: het kruid werd aanwijsbaar beter verdragen. De bijwerkingen waren vrijwel te verwaarlozen vergeleken bij die van de synthetische antidepressiva.

We zijn nu zes jaar verder, maar van een doorbraak van sint-janskruid valt tot nu toe weinig te merken. Wie de eerste de beste apotheek om advies vraagt, krijgt een afwerende reactie. „Over homeopathische middelen kunnen wij geen informatie geven”, reageert de assistente van een willekeurig gekozen apotheker. Dat het preparaat officieel door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen effectief en veilig is verklaard, moet de apotheek zijn ontgaan.

Dat college heeft enkele extracten die zijn gemaakt van sint-janskruid de UA-status gegeven. Dat wil zeggen dat alleen de apotheek deze middelen, al dan niet op voorschrift van de arts, mag verstrekken. Het gangbaarst is Hyperiplant van het Nederlandse concern VSM Geneesmiddelen. Dat het officieel is geregistreerd, geeft de gebruiker de garantie dat de concentratie steeds hetzelfde is en de kwaliteit constant. Dat is bij een natuurlijk middel niet vanzelfsprekend.

Omdat sint-janskruid zo weinig bijwerkingen heeft, zou het voor de hand liggen dat artsen massaal kiezen voor het sint-janskruidextract. Het tegendeel is echter het geval. De meeste artsen blijven trouw aan synthetische middelen.

De Depressie Vereniging zou daarin graag verandering zien. „Er is sprake van een informatieachterstand en daar willen we aan werken”, zegt woordvoerder René Kragten. De vereniging voelt zich in dat streven gesterkt door het oordeel van prof. dr. Brenda Penninx, hoofdonderzoeker van de Nederlandse studie naar angst en depressie. Volgens Penninx lijkt sint-janskruid even goed te werken bij een matige en lichte depressies als paroxetine en Prozac. Omdat sint-janskruid minder bijwerkingen kent, vindt de hoogleraar dat artsen moeten kiezen voor dit natuurlijke geneesmiddel.

Annelies Klink van VSM, het concern dat Hyperiplant op de markt brengt, ziet wel dat er iets gaande is onder artsen. Dat is vooral aan patiënten zelf te danken. Sommigen vragen tegenwoordig zelf om sint-janskruid nadat ze op internetfora de ervaringen van gebruikers hebben gelezen. Overigens is het natuurlijke preparaat niet voor iedereen het aangewezen alternatief, omdat het niet op zijn werkzaamheid is onderzocht bij angststoornissen en een synthetisch middel als paroxetine wel. Een andere kanttekening is dat Hyperiplant tot ongenoegen van de Depressie Vereniging niet wordt vergoed, zelfs niet als het door de huisarts is voorgeschreven. Dit ondanks het feit dat dit natuurlijke preparaat officieel als geneesmiddel is geregistreerd. De patiënt moet het nu dus zelf blijven betalen. Wie daardoor de kans op uiterst vervelende bijwerkingen kan vermijden, zal dat er overigens graag voor over hebben.

Wisselwerking met andere medicijnen

Net als niet-natuurlijke antidepressiva kent sint-janskruid bijwerkingen, zeker als het als in hoge concentraties (dus als extract) wordt gebruikt.

Zo maakt sint-janskruid de huid gevoeliger voor licht. Wie gaat zonnebaden kan daardoor sneller een rode huid krijgen of jeuk. Dat geldt zeker voor mensen met een gevoelige huid.

Verder kent het mogelijke interacties met andere medicijnen. Anders gezegd: wie sint-janskruid wil gaan slikken, moet bedacht zijn op een wisselwerking met andere geneesmiddelen.

Het versterkt de werking van bepaalde leverenzymen, waardoor een aantal geneesmiddelen sneller wordt afgebroken en daardoor een geringere werking heeft. Zo kan het gebruik van sint-janskruid onder andere de werking verminderen van de anticonceptiepil, van de bloedverdunners sintrom en marcoumar en van het hartmedicijn digoxine. Wie een van deze middelen slikt, doet er daarom goed aan de huisarts en de apotheek te informeren over het (voorgenomen) gebruik van een sint-janskruidpreparaat. Bij aanschaf via een drogist of internet-apotheek zijn zij daarvan immers niet op de hoogte.

De Depressie Vereniging waarschuwt om niet voor de goedkope varianten te kiezen, maar alleen voor de goedwerkende middelen die voorzien zijn van een bijsluiter.

Gelijktijdig gebruik van sint-janskruid en een ander antidepressivum wordt afgeraden. Wie eenmaal een synthetisch middel gebruikt, kan alleen overstappen onder begeleiding van een arts.

Klik hier voor meer informatie over depressie.

Sint-janskruidolie

Sint-Janskruid (Hypericum perforatum) is een vaste plant die van origine Europees is, maar van daaruit verder is verspreid. De naam is niet bij toeval ontstaan. Het kruid bloeit rond het Sint-Jansfeest op 24 juni, de tijd dat de zon op zijn hoogst staat. Rond die tijd worden de gele bloemen van de plant geoogst. In de vorm van sint-janskruidolie kan het gebruikt worden bij brand- en schaafwonden en zonnebrand.