Terwijl op een steenworp afstand het rapport van de Algemene Rekenkamer over de begrotingssystematiek van Betuweroute en hsl-zuid werd gepresenteerd, bracht de Raad voor Verkeer en Waterstaat in perscentrum Nieuwspoort woensdag het rapport ”Logistieke uitdagingen voor de Nederlandse economie” naar buiten.

Kritiseerden zeven hoogleraren afgelopen dagen de aanleg van de goederenspoorlijn naar Duitsland en vroegen zij om stopzetting van de bouw ervan, evenzoveel leden van de Raad voor Verkeer en Waterstaat pleitten woensdag voor een zo snel mogelijke afbouw van het project. „Want de Betuweroute is een prachtige spoorlijn, waarmee ons land eindelijk wordt aangesloten op de kansrijke Trans-Europese spoorwegnetwerken.”

De Raad voor Verkeer en Waterstaat is een onafhankelijk adviesorgaan dat minister en parlement adviseert over het te voeren beleid op vervoersgebied. „In zijn adviezen wil de raad blijk geven van een verfrissende kijk, traditionele tegenstellingen en verkokering doorbreken. Verbindingen leggen is een sleutelbegrip, met inbegrip van de Europese dimensie die zich steeds nadrukkelijker manifesteert”, zegt voorzitter mr. Friso de Zeeuw.

Was Nederland voorheen de ”gateway” van Europa, binnen een steeds verder uitdijende Europese Unie belanden we in de periferie, zegt prof. dr. ir. Nico Wijnolst, voorzitter van de stichting Nederland Maritiem Land en lid van de raad. „Onze concurrentiekracht, die we voor een groot deel ontleenden aan de gunstige geografische ligging, is niet meer vanzelfsprekend. Het komt niet goed met Nederland als we ons niet heel erg gaan inspannen. We verliezen het op een flink aantal fronten. Nu al en straks steeds meer.”

Een van de redenen waarom Nederland achterop dreigt te raken, is de te sterke inzet op een diensten- en kenniseconomie, of zelfs een virtuele economie, ten koste van de huidige markteconomie. „De nieuwe economie vervangt namelijk niet de huidige. Ze is er juist onlosmakelijk mee verbonden. De top van de economische piramide kan weliswaar kennisintensief zijn, maar die top steunt op een brede basis van blijvend noodzakelijke, fysieke economische activiteiten. Zonder basis geen top.”

Bovendien, zo zegt de raad, zorgt de kenniseconomie niet voor minder, maar juist voor meer en intensiever transport. „Je kunt wel eten, computers of meubels bestellen via internet, maar je kunt het niet downloaden. Er is juist sprake van een intensiever vervoer van kleinere huis-tot-huiszendingen. De huidige economie is en blijft een netwerkeconomie, ook al is ze onderweg naar een verdere kennisintensivering.”

Transport en logistiek vormen de bloedsomloop van de economie, en die raakt steeds verder verstopt. De illustraties daarvan liggen om de hoek. Wijnolst: „Driehonderd steden in ons land maken elk hun eigen distributieregels. In de ene stad mogen vrachtwagens tot 10 ton in het winkelgebied, in een naburige plaats is tot 7 ton toegestaan. Ook de venstertijden (openingstijden van binnensteden voor belevering, NS) verschillen overal. Ga er maar aan staan als vervoerder. Ondoenlijk! Laat de landelijke overheid regels maken voor voertuiggrootte, openingstijden en geluidshindernormen. Want de inefficiëntie van nu is verlammend, en er worden veel onnodige ritten gemaakt.” Volgens de raad kan de binnenlandse distributie binnen vijf jaar 20 procent efficiënter zijn.

Een tweede doel dat de raad wil bereiken is een forse verschuiving van wegvervoer naar andere vervoersmodaliteiten, zoals het spoor en de binnenvaart. Wijnolst: „Dat gaat niet vanzelf. Je zult verladers en ontvangers met financiële prikkels zo ver moeten krijgen. Elders in Europa -Frankrijk en Duitsland voorop- gaat al het goederenvervoer richting spoor. Als wij diezelfde omslag niet maken, wordt onze perifere ligging ons dubbel fataal. Om die reden is de Betuweroute puur noodzakelijk.” Voor een verschuiving van 10 procent binnen vijf jaar heeft de raad 80 miljoen euro begroot.

Het derde onderdeel van ”Logistieke uitdagingen voor de Nederlandse economie” behelst een ruimtelijke clustering van bedrijven met filevrije netwerken tussen die verschillende clusters. Wijnolst: „Dat heeft twee voordelen: onze concurrentiepositie verbetert en er komt een einde aan de versnippering van de ruimtelijke inrichting van Nederland omdat er eindelijk kan worden gekozen voor functies van een bepaald gebied.”

Wijnolst constateert met leedwezen dat Nederland zat te suffen als deze onderwerpen in Brussel aan de orde waren. De Nederlandse belastingbetaler financiert de ontsluiting van landen als Portugal, Spanje en Griekenland, bijvoorbeeld via de Trans-Europese Netwerken (TEN). „Bij de verdeling van de zogenaamde cohesiegelden zat ons land te snurken. Die landen concurreren ons straks van de markten waar wij goed in waren. Nederland zal zijn EU-voorzitterschap in 2004 op dit punt ten volle dienen te benutten. Europa is zó ontzettend belangrijk. Wij zijn tot nu toe gewoon niet slim genoeg geweest.”