In oktober is het twintig jaar geleden dat Palestijnse en Israëlische leiders in Madrid met elkaar in gesprek gingen over een vredes­oplossing. De onderhandelingen hebben wat de Palestijnen betreft niet geleid tot het gewenste resultaat: een onafhankelijke staat. Dat de Joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, waar zij hun staat hopen op te richten, zich steeds verder uitbreiden, is de Palestijnen ook een doorn in het oog. Ze zeggen dat de frustratie hierover hen naar de VN drijft.

Maar de weg naar erkenning door de Verenigde Naties is bezaaid met obstakels. Het grootste probleem is dat de Palestijnen geen groen licht hebben van Washington. De Amerikaanse Senaat heeft deze week zelfs een resolutie aangenomen waarin wordt gedreigd de financiële hulp aan de Palestijnse Autoriteit in te trekken. De verwachting is dat de Verenigde Staten in de Veiligheidsraad de aanvraag van het lidmaatschap met een veto zullen torpederen.

Ook Israël is tegen een Palestijns lidmaatschap. Minister Avigdor Lieberman, die behoort tot de nationaal-rechtse partij Yisrael Beiteinu, zei dat als de Palestijnen naar de VN stappen, zijn land zich niet meer hoeft te houden aan de akkoorden die Israël en de Palestijnen in de afgelopen achttien jaar hebben gesloten. Zowel de VS als Israël staan op het standpunt dat de Palestijnen terug moeten keren naar de onderhandelingstafel en geen eenzijdige stappen dienen te ondernemen.

Verzoek

De PLO wil deze maand twee verzoeken indienen bij VN-secretaris-generaal Ban Ki Moon. Het eerste gaat om de erkenning van de Palestijnse staat gebaseerd binnen de grenzen van voor 1967. In de Zesdaagse Oorlog van 1967 veroverde Israël de Westelijke Jordaan­oever op Jordanië. In dit gebied –en in de Gazastrook– hopen de Palestijnen hun staat op te richten. Het tweede verzoek betreft het lidmaatschap van de Algemene Vergadering van de VN.

De Joodse analist Tal Becker wees er in een publicatie van het Washington Institute for Near East Policy op dat de Palestijnen volgens het handvest van de VN aan twee eisen dienen te voldoen. De eerste is een aanbeveling van ten minste negen leden van de Veiligheidsraad, zonder dat een van de permanente leden het vetorecht gebruikt. De tweede vereiste is dat minstens twee derde deel van de lidstaten met de toetreding van de nieuwe lidstaat instemt.

Momenteel is het nog onduidelijk of het de Palestijnen lukt steun te krijgen van minstens 128 van de 192 lidstaten. Een aantal westerse landen zal ertoe neigen de Palestijnse politici en diplomaten erop te wijzen dat de weg naar een eigen staat via de onderhandelingstafel met Israël loopt.

De Palestijnen zullen waarschijnlijk geen aanbeveling van de Veiligheidsraad kunnen krijgen, vanwege de Amerikaanse oppositie. In dat geval is het waarschijnlijk dat de Palestijnen hun poging om als lidstaat erkend te worden voorlopig zullen staken en hun verzoek zullen beperken tot erkenning van een Palestijnse staat gebaseerd op de grenzen van 1967. In dat geval moeten alle lidstaten afzonderlijk laten weten hoe ze in principe denken over verdeling van het oude thuisland van de Joden en over de stad Jeruzalem.

Als de Palestijnen deze er­kenning ontvangen, krijgen ze de status van ”staat”, wat echter geen lidstaat is, maar een ”permanente waarnemer”. Dat is weinig anders dan de status die ze al hebben. Nu is ”Palestina” evenmin lidstaat, maar heeft het de status van ”entiteit”, eveneens die van permanente waar­nemer. De Palestijnen hebben al allerlei rechten in de Algemene Ver­gadering en het kan zijn dat deze verder worden uitgebreid.

Praktijk

De vraag is wat in de praktijk de gevolgen zijn als de Palestijnen erkenning krijgen van hun staat. Het Israëlische leger blijft aanwezig op de Westoever en de Palestijnen blijven beperkingen ondervinden in hun bewegingsvrijheid. De mogelijkheid bestaat dat de Palestijnen pogingen zullen ondernemen om nederzettingen of militaire posten te bezetten. Het Israëlische leger bereidt zich voor op grote demonstraties in de komende maanden.

Ook kan het tot gevolg hebben dat landen of organisaties zoals vakbonden en universiteiten zich geroepen voelen sancties tegen Israël in te stellen. Deze zouden Israëliërs moeten aanmoedigen de Westelijke Jordaan­oever te verlaten. Het is echter waarschijnlijk dat deze acties een averechts effect zullen hebben. Veel Israëliërs zullen ze namelijk ervaren als bevestiging van de veronder­stelling dat andere landen zich tegen hen keren en dat ze er alleen voor staan. Rechtse politici die geen concessies willen doen aan de Palestijnen hebben daar op hun beurt baat bij.

Israël zelf kan ook eenzijdige maatregelen nemen. Sommigen hebben gesuggereerd dat het land de nederzettingenblokken annexeert. Het is echter onwaarschijnlijk dat dat gebeurt vanwege de internationale repercussies en omdat dat de kans op een vredesakkoord nog verder verkleint. Ook kan Israël economische en administratieve maatregelen nemen, zoals het opheffen van het akkoord van Parijs van 1994. Als dat gebeurt, zal dat zeer ernstige gevolgen hebben voor de Palestijnse economie.

Voor beide partijen is terugkeer naar de besprekingen de beste optie. De Palestijnse president Mahmud Abbas wil dat niet, omdat Israël doorgaat met de uitbreiding van de nederzettingen. De Israëlische premier Netanyahu heeft gezegd dat de Palestijnen moeten uitspreken dat ze de Joodse staat erkennen. Ook wil Israël niet praten met een Palestijnse regering waar Hamas deel van uitmaakt, omdat deze radicaalislamitische beweging het bestaansrecht van Israël niet wil erkennen. Zo’n Palestijnse regering is er nog niet, maar Fatah en Hamas proberen er wel een te vormen.

Stap Palestijnen wake-up­call voor Israël

De pogingen van Palestijnen om lidstaat te worden van de Verenigde Naties kunnen een wake-upcall zijn voor Israël, ook al spreken de Verenigde Staten er hun veto over uit in de Veiligheidsraad. Dat zei dr. Alon Liel, de vroegere secretaris-generaal van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken, deze week op een bijeenkomst in Jeruzalem over het thema ”Naar de VN. Waar gaat het allemaal over?”

De oud-diplomaat hoopt dat de Palestijnen succes zullen hebben. Hij acht het echter mogelijk dat het al te laat is om nog een Palestijnse staat op te richten. „Ik ben bereid een laatste poging te doen. Als het mislukt, hebben de Palestijnen het recht om te zeggen: Geef ons het burgerschap.”

Dr. Gershon Baskin van het Israël-Palestina Centrum voor Onderzoek en Informatie is van mening dat de Palestijnen aan hun aanvraag voor het VN-lidmaatschap een vredesverklaring moeten toevoegen. Hierin zou moeten staan dat Palestina weliswaar bestaat op basis van de grenzen van 1967, maar dat het ook de noodzaak erkent om te onderhandelen over het einde van de Israëlische bezetting en dat het akkoord gaat met landruil. Ook moet de verklaring stellen dat de Palestijnse staat gedemilitariseerd wordt en dat Jeruzalem de hoofdstad wordt van twee staten.

Advocate dr. Hiba Husseini, voormalig juridisch adviseur van het Palestijnse onderhandelingsteam, wees erop dat het naïef is om te denken dat er met de Palestijnen niet onderhandeld moet worden. Palestijnen stappen nu naar de VN omdat er gebrek bestaat aan vooruitgang. „Nu zeggen we: Niet eerst onderhandelingen en dan een staat, maar: Eerst een staat, dan onderhandelingen.” Er heerst volgens haar binnen de Palestijnse gelederen nog geen zekerheid over de kwestie of de Palestijnen alleen erkenning of ook een VN-lidmaatschap aanvragen. Palestijnen zien deze stap niet als een eenzijdige actie, omdat ze voortdurend overleggen met andere partijen.

De meeste sprekers op de bijeenkomst in Jeruzalem waren het erover eens dat het voor de Palestijnen nuttig is om naar de VN te stappen. Alleen de Palestijnse advocaat en journalist Ziad Abu Zayyad had een afwijkende opinie. Zelf meent hij dat de gang naar de VN geen nut heeft. De Algemene Vergadering besloot met resolutie 181 uit 1947 al tot een verdeling van het vroegere mandaatgebied Palestina, en het is volgens hem beter deze resolutie weer tevoorschijn te halen.

Zayyad zei dat hij eerder voorstander was van een tweestaten­oplossing, maar dat hij nu gelooft dat de Palestijnen zichzelf daarmee voor de gek houden. Waar Israëliërs en Palestijnen nu op afstevenen, is een eenstaatoplossing. „Dat zal niet gemakkelijk zijn, vanwege het Israëlische publiek en de internationale gemeenschap. Maar als het proces voortduurt zonder een oplossing te brengen, zal er een nieuw Palestijns leiderschap ontstaan, dat alle opties openhoudt.”