Dat stelt psychiater en psychotherapeut Raphael M. Bonelli uit Wenen in de rooms-katholieke krant Die Tagespost (Würzburg). De Duitse persdienst Idea berichtte hier dinsdag over. Om de „antigodsdienstige emotie” psychologisch te doorgronden, maakt de vakarts gebruik van de nieuwste inzichten uit het onderzoek naar agressie.

Neurowetenschapper Joachim Bauer heeft duidelijk gemaakt dat aan de meeste vormen van agressie psychische pijn voorafgaat en dat agressie deze pijn wil verdringen. Deze bevindingen vallen volgens Bonelli samen met het reeds langer bekende fenomeen van de narcistische stoornis. Het gaat om mensen bij wie zich een sterk verschil heeft ontwikkeld tussen hun ideale zelfbeeld en de werkelijkheid. Zij beleven de waarheid aangaande zichzelf als pijnlijk en verdringen deze.

Op basis hiervan formuleerde Bonelli drie pijnpunten zoals die aanwezig zijn bij moderne mensen. De eerste moeilijkheid voor moderne mensen is volgens hem dat God niet dood is, hoewel de filosoof Friedrich Nietzsche Zijn dood aanzegde. „Nietzsche ten spijt bloeien godsdiensten wereldwijd.”

De renaissance van de religie zou als bedreigend worden ervaren omdat het ideaalbeeld van de moderne mens ervan uitgaat dat het transcendente er niet meer toe doet.

Bonelli zegt dat er veel energie wordt gestoken in „de afweer van de pijnlijke realiteit” dat in iedere mens een van nature aanwezige godsdienstigheid schuilt. Dit verweer is waar te nemen als antireligieuze emotie.

Als nog bedreigender ervaart de moderne mens de morele autoriteit die kerken vormen. „Iedere godsdienst vernedert de zelf tot god geworden moderne mens tot schepsel en schrijft zelfs normen voor waaraan hij zich houden moet.” De godsdienst gaat bovendien uit van een eeuwige Rechter voor Wie men zich moet verantwoorden. „Dat doet pijn.”

Hier komt bij dat moderne mensen zich vaak voor foutloos houden en hoogsten bij anderen schuld zien. „Het starre vasthouden aan de eigen foutloosheid kan men slechts moeizaam door voortdurend zelfbedrog in stand houden.” Deze inspanning wordt in de psychoanalyse aangeduid met het begrip verdringing.

„Vandaag de dag wordt in de eerste plaats schuld verdrongen”, zegt Bonelli, omdat de onbarmhartige tijdgeest hiervoor geen werkelijke oplossing heeft. Agressie weert de ontdekking van deze verdringing af. Kerken en andere geloofsgemeenschappen zijn daarmee „de boeman”, omdat hun boodschap luidt dat iedereen schuldig is.

Het derde pijnpunt ligt daarin „dat de moderne mens afgunst voelt omdat anderen liefde, zekerheid en geborgenheid bij God vinden terwijl hijzelf eenzaam door de grauwe en wrede wereld moet gaan.”