Vooral de actualiteit van de eretitel van Melanchthon –”praeceptor Germaniae”, leraar van Duitsland– stond centraal tijdens het congres. Hage, historicus en docent cultuur en maatschappij aan hogeschool Driestar Educatief, hield de eerste lezing, getiteld ”Melanchthon, moderne devotie en Erasmus”. Hij liet zien hoe Melanchthon (1497-1560), geïnspireerd en beïnvloed door de moderne devotie en de humanist Erasmus, zijn onderwijsideaal vorm gaf. „Studie is de weg naar Christus en is alleen gezegend wanneer de studenten zich vormen naar het voorbeeld van Christus.”

De invloed van de moderne devotie bestond voornamelijk uit de aandacht voor de leerling als individu. „Aanhangers van de moderne devotie hadden erg veel aandacht voor de leerling als persoon. Dat gaven ze in de praktijk invulling door middel van pastorale gesprekken. In de fraterhuizen waren er niet alleen dagelijkse samenkomsten, er werden ook preken gehouden.” De invloed van Erasmus deed zich volgens Hage vooral gelden in de verbinding tussen de vroomheid en de studie, het gebruik van klassieke teksten en het gegeven dat onderwijs dienstbaar moet zijn aan de samenleving.

Ook de tweede spreker van de dag, drs. Marjo Huizer, benadrukte de actualiteit van het denken van Melanchthon. „De pluriformiteit van docenten en studenten is in de afgelopen jaren toegenomen. Melanchthon was een man van het midden, een bruggenbouwer. Wij willen ook bruggen bouwen waar sprake is van tegenstellingen.”

Huizer is directeur van de christelijke scholengemeenschap Melanchthon in Rotterdam-Schiebroek. Het afgelopen jaar heeft een kleine stuurgroep op de school zich verdiept in Melanchthon om te onderzoeken of de school de naam nog met ere draagt.

Huizer: „Voor Melanchthon was het gespek belangrijk. Hij was geen scherpslijper, maar een tacticus. Verder wilde hij de jeugd opvoeden tot goed burgerschap.” Deze kenmerken van de didactiek van Melanchthon sluiten volgens de directeur goed aan bij de huisstijl van de school. Die wordt gekenmerkt door „de christelijke waarden van respect, omzien naar elkaar en het opleiden van leerlingen die zich ontplooien tot evenwichtige persoonlijkheden die in staat zijn zelfstandig verantwoordelijke keuzes maken.”

Prof. dr. J. Hoek ging in op het thema ”Spiritualiteit en zingeving”. Ook hiervoor kunnen wij terecht bij Melanchthon, zei hij. „Philippus Melanchthon is een betrouwbare gids voor hedendaagse zoekers naar zingeving. Wanneer wij op de markt de kraam van Melanchthon bezoeken, hoeven we ons niet bekocht te voelen.”

De hoogleraar gereformeerde spiritualiteit in Kampen en Leuven liet zien hoe onderwijs en spiritualiteit bij Melanchthon met elkaar verbonden zijn. „Onderwijs was vooral toegang tot de Schrift. De toegang tot de Schrift betekent toegang tot Christus. Het algemeen onderwijs en de catechese liggen bij Melanchthon dus dicht bij elkaar.”

Volgens prof. Hoek wilde Melanchthon zo veel mogelijk kinderen naar school zien te krijgen. „Melanchthon zag het schoolleven als een schaduw van het paradijs.” Een van de kenmerken van de Reformatie is het herstel van het onderwijs. „De nadruk op het verwerven van kennis lijkt me anno 2011 nog altijd actueel.” Behalve aan de onderwijzende Melanchthon besteedde dr. Hoek in zijn lezing aandacht aan de prekende, de biddende en de stervende Melanchthon.

Tijdens het forum, voorgezeten door dagvoorzitter Karla Apperloo, stond de vraag naar de onbekendheid en de waarde voor de actualiteit van Melanchthon centraal. De relatieve onbekendheid van Melanchthon kent verschillende oorzaken. Dr. A. Vos, deelnemer aan het forum, opperde dat er in Nederland veel ‘topmensen’ van eigen bodem de Reformatie vormgegeven hebben, waardoor er minder aandacht was voor buitenlanders. Huizer dacht vooral aan het gegeven dat bruggenbouwers in de geschiedenis doorgaans niet de erkenning krijgen die ze verdienen.

Toch zijn bruggenbouwers volgens Hoek wel de mensen die we nu nodig hebben. „De waardering voor bruggenbouwers is veranderd. Vroeger werden bruggenbouwers in een polemische context door een minderheid gewaardeerd. Nu zien we dat anders.”

Tijdens het congres werd ook muziek, onder anderen van Melanchthon zelf, ten gehore gebracht. Daarnaast werden de eerste exemplaren van het boek ”Philippus Melanchthon. Bruggenbouwer” uitgereikt. Het boek staat onder redactie van prof. dr. Frank van der Pol, hoogleraar kerkgeschiedenis te Kampen, en schetst Melanchthon als bruggenbouwer tussen lutheranisme en calvinisme, tussen kerk en onderwijs, tussen humanisme en Reformatie, tussen Reformatie en scholastiek.