Dat blijkt uit een inventarisatie van scholenorganisatie VGS binnen het reformatorisch onderwijs. Het maakt deel uit van een onderzoek dat samen met onder andere VOS/ABB en de PO-raad is uitgevoerd en waarvan de totale resultaten nog niet bekend zijn. VGS-woordvoerder drs. A. van Loon noemt de uitkomsten voor het reformatorische deel van het primair onderwijs „redelijk schokkend.”

De ”mismatch” tussen de bekostiging van de basisscholen door de overheid en de ontwikkeling van de loonkosten is ontstaan door de inkorting van de salarisschalen in het onderwijs in de afgelopen jaren van 18 naar 15 treden. Het extraatje dat de leerkrachten daardoor kregen, betekent een behoorlijke belasting van de exploitatie van scholen. Die gaan daardoor kritisch naar hun formatie kijken en daardoor komt de werkgelegenheid onder druk te staan, stelt Van Loon.

„Adviseurs van VGS Advies waren bij een groot aantal begrotingstrajecten betrokken die vrijwel allemaal één ding gemeen hadden: bezuinigingen om niet geconfronteerd te worden met torenhoge tekorten.” Oorzaken daarvan zijn onder meer het wegvallen van het budget voor de versterking van bestuur en management, de kosten voor de functiemix in combinatie met de tegenvallende compensatie hiervan en het toenemende gebruik van seniorenverlof (bapo) en ouderschapsverlof.

Van de inkorting van de salarisschalen voor leerkrachten, waardoor de personele lasten veel sneller stegen, was het effect nog niet berekend. VGS Advies heeft nu over de afgelopen vier schooljaren de bekostiging en de loonkosten van 98 van de circa 160 bij VGS Administratie aangesloten scholen geanalyseerd. In totaal bleken ze zo’n 3,5 miljoen euro (gemiddeld circa 35.000 euro per school) tekort te komen.

De grootste tekorten bestaan op scholen waar het personeel gemiddeld een lage leeftijd heeft. Om de tekorten op te vangen, zouden de scholen in totaal ruim 60 van de ruim 1100 fte moeten schrappen. „De inkorting van de salarisschalen, waarmee de functie van leerkracht aantrekkelijker gemaakt moest worden, zorgt er op deze manier dus juist voor dat veel leerkrachten zonder werk (komen te) zitten.”

Voorafgaand aan de invoering van de lumpsumfinanciering in 2006 liep de pilotschool Johannes Calvijn in Sliedrecht al tegen het feit aan dat de gemiddelde leeftijd binnen teams op reformatorische scholen onder het landelijk gemiddelde ligt doordat de leerkrachten de pabo gemiddeld op jongere leeftijd voltooien. Omdat de werkmentaliteit in deze kring als oorzaak werd genoemd, spraken het ministerie en het projectbureau destijds over het Calvijn-effect. Dit had tot gevolg dat de reformatorische scholen een groter begrotingstekort hebben dan het landelijk gemiddelde. Het ministerie wilde voor deze beperkte groep scholen geen andere bekostigingssystematiek invoeren, ook omdat de reformatorische scholen anderzijds voordeliger uit zijn doordat minder personeelsleden ouderschapsverlof en bapo opnemen.

De begrotingstekorten die nu door de salarisverhogingen zijn ontstaan, zijn echter veel groter. Doordat de reformatorische schoolbesturen gemiddeld weinig scholen onder hun hoede hebben, kunnen ze de effecten ook niet over de scholen uitsmeren, zoals grotere organisaties kunnen doen. Schaalvergroting en nivellering zou volgens Van Loon voor de VGS-scholen ook niet goed werken: de gemiddelde leeftijd blijft laag doordat vrouwelijke leerkrachten bij zwangerschap eerder geheel of gedeeltelijk uitstromen en plaatsmaken voor nieuwe instroom. De helft van de VGS-scholen heeft onder het personeel een gemiddelde leeftijd beneden de 35 jaar, terwijl slechts enkelen boven het landelijk gemiddelde van 40 jaar uitkomen.

De VGS gaat dit probleem aankaarten bij het minister. De onderzoeksuitkomsten gelden volgens de VGS waarschijnlijk ook in meerdere of mindere mate voor de scholen binnen de achterban van de Besturenraad, LVGS en VBSO.