Eerder deze maand werd in Dordrecht de Herziene Statenvertaling (HSV) gepresenteerd. Na de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) en de Naardense Bijbel (beide gepubliceerd in 2004) is de HSV de derde Bijbelvertaling voor het Nederlandse taalgebied binnen een periode van tien jaar. Vanuit verschillende monden is de publicatie van de Herziene Statenvertaling min of meer geduid als een vloek, maar ik kan haar alleen maar als een zegen zien. Ik zal uitleggen waarom.

Zelf ben ik betrokken bij een Bijbelvertaalproject in het zuidwesten van Tanzania. In samenwerking met de plaatselijke kerken wordt hier gewerkt aan een vertaling van de Bijbel voor negen taalgroepen: 3 miljoen mensen, van wie de meesten nog nooit een enkel Bijbelvers in hun moedertaal gelezen hebben.

De cijfers wereldwijd spreken nog meer voor zichzelf: volgens de meest recente statistieken hebben 457 van de 6860 talen op aarde een Bijbel. Daarnaast zijn er nog veel taalgroepen die gedeelten van de Bijbel in hun taal hebben, maar er zijn nog altijd 340 miljoen mensen (2078 talen) zonder een enkel Bijbelvers in hun moedertaal.

Terecht bepleitte mijn collega Geerhard Kloppenburg onlangs in het Nederlands Dagblad een „weeldetaks” bij aanschaf van een HSV, een vrijwillige gift aan het wereldwijde Bijbelvertaalwerk. Met onze rijkdom aan Bijbelvertalingen zou de aandacht voorlopig weer mogen uitgaan naar de honderden miljoenen die het zonder Bijbelvertaling doen.

Hiermee wil ik de HSV niet afdoen als overbodig. Dat andere taalgroepen nog geen Bijbel hebben, maakt ons probleem in het begrijpen van een bestaande vertaling niet kleiner. Als een beoogd publiek van honderdduizenden mensen een verstaansprobleem heeft met de Statenvertaling, is er alle reden om wat aan dat probleem te doen. Voor deze mensen is de HSV duidelijk een stap in de goede richting.

Niet typisch Nederlands

Ook wil ik de bezwaren tegen de HSV niet afdoen als typisch Nederlands of onbelangrijk. Typisch Nederlands zijn ze in ieder geval niet. Ook in Tanzania heeft de oudste vertaling in de landstaal, het Swahili, een bijna onaantastbare status. Elke vertaling in een lokale taal die daarvan afwijkt kan op verzet van een aantal predikanten rekenen, die vaak niet worden gehinderd door enige kennis van de grondtalen.

Evenmin zijn de bezwaren tegen de HSV bij voorbaat onbelangrijk. Want natuurlijk vallen er tijdens het vertalen van de Bijbel belangrijke theologische beslissingen. En het is goed dat een vertaling grondig daarop gewogen wordt. Het is bijvoorbeeld niet ten onrechte dat juist vanwege sommige theologische beslissingen de NBV binnen de gereformeerde gezindte op weerstand stuit.

Maar zo’n discussie over de theologische lading van woorden moet aan de hand van de grondtaal worden gevoerd. De loutere constatering dat de woordkeuze in de HSV minder bevindelijk overkomt dan de SV zegt op zich niets. De grondtaal zelf zou in deze gevallen wel eens minder bevindelijk kunnen zijn dan men zou wensen. Bovendien, de SV klonk haar eerste hoorders ook onwennig in de oren. Haar bevindelijke klankkleur kreeg ze door het gebruik der vromen door de eeuwen heen. Als Gods Woord voor ons leeft, heeft de verwoording van de HSV spoedig voor ons dezelfde bevindelijke diepte als de SV.

King James Version

Zelf aanvaard ik deze nieuwe vertaling dankbaar als een nieuwe manier waarop Gods Woord tot mij komt. Daarmee zet ik geen bestaande vertalingen aan de kant. Ik voeg de HSV toe aan mijn bestaande collectie. En juist voor mensen die de grondtalen van de Bijbel niet kennen, is het lezen van verschillende vertalingen naast elkaar een uitmuntende gelegenheid om meer oog te krijgen voor de nuanceringen in de betekenis van de grondtaal. Want als vertalingen van elkaar verschillen, betekent dat niet per se dat één vertaling goed is en de rest fout. Alle vertalingen laten iets oplichten van de oorspronkelijke betekenis.

Persoonlijk spreekt mij de omgang met verschillende Bijbelvertalingen in de Engelstalige wereld erg aan. Het Engels heeft een nog veel grotere rijkdom aan Bijbelvertalingen dan het Nederlands. Ik zie dat gereformeerde christenen in Amerika daar ontspannener mee omgaan dan de gereformeerde gezindte in Nederland. Natuurlijk heeft de King James Version voor velen een hoge status, maar daarnaast is er een veelheid aan vertalingen die gebruikt worden door mensen uit dezelfde kerk of familie. Zonder dat men elkaar „bijt of vereet” (SV). Zou dat in Nederland ook kunnen?

En, of u nu wel of niet een HSV aanschaft: vergeet u alstublieft de weeldetaks voor uw 340 miljoen Bijbelloze medemensen niet.

De auteur werkt als vertaaladviseur voor Wycliffe Bijbelvertalers in Mbeya, Tanzania. Hij is uitgezonden vanuit de hersteld hervormde gemeente in Ede.