Een groeiende stroom aan onderzoeken toont aan dat mensen hun neus achterna lopen. Zo kregen proefpersonen verschillende foto’s van mensen voorgelegd met het verzoek aan te geven in hoeverre zij hen sympathiek vonden. In kamers met citroengeur werden mensen als sympathieker beoordeeld dan in kamers met zweetgeur. Ander onderzoek laat zien dat vrouwen die naar kruiden ruiken, gemiddeld zes jaar jonger worden geschat. Ook oordelen we moreel minder hard over anderen als de omgeving waarin wij ons bevinden fris ruikt.

Geur beïnvloedt niet alleen ons denken, maar ook ons doen. Nederlandse wetenschappers ontdekten een paar jaar geleden dat citroenlucht leidt tot schoonmaak­kriebels: wanneer mensen citroen ruiken, krijgen ze meer zin in schoonmaken. Ook zorgt citroenlucht ervoor dat mensen netter eten en minder knoeien.

Onlangs gepubliceerd Amerikaans onderzoek toont aan dat citroengeur zelfs leidt tot meer wederkerigheid en liefdadigheid. Proefpersonen in een kamer ontvingen 12 dollar, gestuurd door een anonieme persoon uit een andere kamer. Ze moesten beslissen hoeveel geld zij teruggaven en wat zij zelf hielden. Het gemiddelde bedrag dat werd teruggegeven was 2,81 dollar in een muffe kamer. Maar in een kamer die fris rook, waar glasreiniger met citroen was gespoten, werd gemiddeld 5,33 dollar teruggegeven. Bijna het dubbele!

In een tweede experiment kregen personen de mogelijkheid het geld te doneren aan een goed doel. Hieraan werden hogere bedragen gegeven in naar citroen ruikende kamers. Opmerkelijk is dat de proefpersonen zeiden de geur niet te hebben opgemerkt.

Geuren activeren het geheugen. Die associaties zijn bijna onverbrekelijk. De geur van een krijtje doet bijvoorbeeld denken aan de lagereschooltijd. De lucht van babyzalf herinnert aan het prille ouderschap. En de geur van een kledingstuk van een overleden geliefde roept allerlei herinneringen en emoties op.

Citroengeur associëren we met schoonheid. In de theorie heet dit conditionering. Doordat we die lucht ruiken bij het schoonmaken, is vervolgens alleen al het ruiken van de geur genoeg om die handeling te activeren. Het is de gewenning aan de combinatie. De hersengebieden die de geur herkennen, worden tegelijk geactiveerd met de hersengebieden die ons gedrag aansturen. Het gaat zelfs zo ver dat, zoals het laatste onderzoek aantoont, fysieke schoonheid wordt geassocieerd met morele schoonheid: een frisse omgeving leidt tot socialer gedrag.

In de praktijk kunnen we ons voordeel doen met deze kennis. Als iemand iets 
wil verkopen, kan hij gebruikmaken van 
de effecten van geur. Een huis wordt sneller verkocht als de keuken naar versgebakken appeltaart ruikt en er geurende bloemen op tafel staan. De geur van versgebakken brood in de supermarkt bevordert de 
verkoop. Steeds meer winkels hebben daarom apparaten die speciale geuren verspreiden. Het is dus oppassen geblazen in winkels om je niet door geuren te laten verleiden.

Geuren kunnen ook helpen om huisgenoten tot schoonmaken aan te sporen. Het klaarzetten van een emmer sop kan al effect hebben. Ook kan een frisse werkomgeving harder werken bevorderen. In Japan bleek dat medewerkers in administratieve functies tot 21 procent minder tikfouten maakten wanneer er citroengeur werd verspreid.

Het is vooral van belang om een leef- en werkomgeving te creëren die letterlijk en figuurlijk frisheid en schoonheid ademt. Dit bevordert moreel en sociaal gedrag. Ik ben dan ook benieuwd wat de Haagse politici komende weken van de kabinets­onderhandelingen gaan bakken. Vooralsnog is het geen frisse, aangename geur die zij verspreiden.

De auteur is hoogleraar bedrijfsethiek aan de Erasmus Universiteit en directeur bij KPMG. 
Reageren aan scribent? nietbijbroodalleen@refdag.nl