Tussen 1962 en 1971 sproeide het Amerikaanse leger bijna 46 miljoen liter van het ontbladeringsmiddel over Zuid-Vietnam en delen van Cambodja en Laos. De bedoeling was om Vietcongopstandelingen en Noord-Vietnamese troepen zo dekking van de dichte jungle en voedsel te ontnemen.

Deze strijders waren gewend aan de dichtbegroeide oerwouden en gebruikten die voor hun guerrillaoorlog tegen de VS. Ze konden daardoor onverwacht toeslaan en vervolgens in de jungle verdwijnen.

De Amerikanen hadden de grootste moeite om die guerrilla’s effectief te bestrijden. Tijdens operatie ”Ranch Hand” wilden ze de Vietcong dit voordeel ontnemen door hun gebieden te besproeien met het middel Agent Orange –dat zijn naam dankte aan de oranje band om de containers waarin de verdelger opgeslagen zat– en aanverwante onkruidverdelgingsmiddelen. Hierdoor verloren planten en bomen hun bladeren en gingen de gewassen op de akkers dood.

Agent Orange bestond uit een mengsel van de slecht afbreekbare stoffen trichloorfenoxyazijnzuur (2,4,5-T), dichloorfenoxyazijnzuur (2,4-D), picloram, die volgens deskundigen niet erg schadelijk zijn voor mensen. Bij de productie ervan ontstond echter ook TCDD, het giftigste dioxine dat er bestaat.

Dat het ontbladeringsmiddel gezondheidsrisico’s met zich meebracht, was in 1957 al bekend. Dr. James Clary, wetenschapper bij de afdeling chemischewapensafdeling van de Eglin Air Force Base en ontwerper van de herbicideverspreidingsinstallatie, schreef daarover al in 1979 in het magazine van de organisatie voor Vietnamveteranen VVA: „Toen we in 1960 begonnen met het herbicideprogramma, waren we ons bewust van de mogelijke schade als gevolg van dioxineverontreiniging in Agent Orange. We waren ons er zelfs van bewust dat de militaire variant een veel hogere dioxineconcentratie had dan gebruikelijk was in de landbouw. Omdat het materiaal toch moest worden gebruikt op de vijand, maakte niemand van ons zich daar druk om.”

Agent Orange en andere chemicaliën werden volgens hem gesproeid in een concentratie die vijftig keer hoger lag dan de fabrikanten Dow Chemicals, Dupont en Monsanto hadden aanbevolen voor het verdelgen van planten.

Het gif vervuilde zo’n 2 miljoen hectare bos –ongeveer de oppervlakte van Luxemburg– en 200.000 hectare landbouwgrond, staat in een onderzoeksrapport dat een internationale commissie –waarin zowel Amerikanen als Vietnamezen zitting hebben– deze maand publiceerde.

In de besproeide gebieden woonden destijds ongeveer 5 miljoen Vietnamezen. Ook verbleven er zo’n 2,8 miljoen Amerikaanse militairen en ondersteunend personeel.

Agent Orange kan chlooracne, de ziekte van Hodgkin, verschillende soorten kanker in de luchtwegen, prostaatkanker, diabetes, zenuw- en hartziekten en afwijkingen bij ongeboren kinderen veroorzaken, stelt het Amerikaanse Institute of Medicine. De medici houden vooral de vervuiling met het dioxine TCDD verantwoordelijk voor deze gezondheidsproblemen. Omdat dit nauwelijks afbreekt in het milieu, zijn de gevolgen ervan gedurende verschillende generaties merkbaar.

De Vietnamoorlog heeft circa 2,5 miljoen Vietnamezen het leven gekost. Daarnaast is de schade aan de landbouwgrond in Vietnam, dat de grootste rijstproducent van de wereld is, nog steeds niet hersteld. Sommige delen van het land blijken nog altijd onbruikbaar vanwege de chemische stoffen die in de bodem zitten.

Ook de naweeën van de oorlog zijn tot op de dag van vandaag voelbaar in Vietnam. Het Rode Kruis schat dat 3 miljoen Vietnamezen te maken hebben met gezondheidsproblemen als gevolg van Agent Orange.

De chemische middelen hebben het DNA van de bevolking blijvend aangetast. Nakomelingen van de Vietnamezen die in de met chemische middelen bestookte gebieden leefden, krijgen nog steeds kinderen die lichamelijk gehandicapt worden geboren. Er zijn vanaf de Vietnamoorlog ongeveer 150.000 kinderen geboren met ernstige afwijkingen, zoals een open rug en misvormingen aan de ruggengraat.

Gebrek aan Amerikaanse hulp bij het omgaan met de erfenis die Agent Orange in Vietnam heeft achtergelaten, heeft lange tijd een goede verhouding tussen beide landen belemmerd. Pas in 1995 gingen de VS volledige diplomatieke betrekkingen aan met Vietnam.

De onderzoekscommissie vindt dat de Amerikaanse regering het meeste moet bijdragen aan het opruimen van achtergebleven gifrestanten in tientallen gebieden in Zuid-Vietnam waar de vervuiling het ergst is. Volgens hen kost dat de Amerikaanse regering de komende tien jaar 300 miljoen dollar.

Hoewel Amerikaanse onderzoekers zich al 25 jaar bezig houden met de effecten van Agent Orange in Vietnam, belegden de landen pas in 2002 een wetenschappelijke conferentie over het onderwerp.

Sinds 2007 stemde het Amerikaanse Congres in met het vrijmaken van 9 miljoen dollar (7,3 miljoen euro) voor „sanering van door dioxine verontreinigde gebieden en hieraan gerelateerde gezondheidsproblemen in Vietnam.” Van dat bedrag is nog maar 4 miljoen dollar (3,3 miljoen euro) uitgegeven. Het Congres buigt zich deze maand over nog eens 12 miljoen dollar (9,8 miljoen euro) hulp voor 2011.

Na de Vietnamoorlog was 2,4,5-T nog jaren in gebruik als onkruidverdelger in de landbouw in Engeland en de Verenigde Staten. Pas in 1983 zijn op 2,4,5-T gebaseerde herbiciden van de markt gehaald.