Testament van een evangelist
Gebouw ”Calvijn” was jarenlang een begrip in Zeist. Daar was alle hervormd-gereformeerde verenigingsleven tussen 1931 en 2004 geconcentreerd. Alle wel en wee van hervormd gereformeerd Zeist werd bij de verkoop van het gebouw in 2004 vastgelegd in een ”kroniek”.
Het gebouw werd ook verhuurd. De catechetencursus, gestart door dr. H. Bout, vond er onderdak, met (nu wijlen) Ton Bolland aan de boekentafel. Maar aan (de aanhang van) de oud gereformeerde ds. Du Marchie van Voorthuysen werd het gebouw voor kerkdiensten geweigerd. Ds. H. Harkema vermoedde een lonkend oog gericht naar de kerkgangers van de toen vacante gereformeerde gemeente. Ook ds. J. J. Ruys, voorganger bij de Vereniging tot Verbreiding der Waarheid in Zeist, kreeg er met zijn gevolg geen toegang. Summiere vermelding daarbij: „Hij bezat veel vrijmoedigheid. Bij een bezoek aan de bank vroeg hij aan de balie of hij daar een gebed mocht doen.”
Jozinus Johannes Ruys (1894-1972), de zoon van een gereformeerd predikant in Dinteloord, stichtte na zijn studie in Utrecht in 1928 een vrije oud gereformeerde gemeente in Bergen en een vrije evangelische gemeente in Alkmaar (de namen wisselen). In de archieven van de Hervormde Kerk staat hij als volgt te boek: „J. J. Ruys preekte door het hele land en was actief in het evangelisatiewerk. Zo was hij ’s zomers elke vrijdag te vinden op de kaasmarkt in Alkmaar. Hij evangeliseerde op de Noord-Hollandse stranden, stond diep in de nacht aan de uitgangen van schouwburgen en circussen in Amsterdam, placht in trein en bus een stichtelijk woord te spreken, werkte tijdens de bietencampagne onder de schippers in Dinteloord en was vooral de laatste jaren actief onder rooms-katholieken in Eindhoven en omgeving.”
Toen hij was overleden, werd hij in de Alkmaarse Krant aangeduid als „een der meest markante personen in Alkmaar en ver daarbuiten.” Een paar trefwoorden uit genoemde krant: Een door de lasten van het leven gebogen gestalte, traag fietsend, ouderwets taalgebruik maar niet gezwollen, hoekig maar zeer tolerant, „vol van profetisch vuur om z’n medemens te redden.” Zijn vrijmoedig evangeliserend optreden in de trein, zonder toestemming van de NS, leverde hem zelfs een proces op. De kantonrechter was mild. Ruys overhandigde hem een persoonlijk opgesteld gebed.
Hij woonde in Brabant in „een royale bungalow.” Hij was verder „een veelgezien gast op de aandeelhoudersvergaderingen van vrijwel alle grote Nederlandse ondernemingen.” Zijn aandelenbezit stelde hem in staat overal binnen te komen, waarbij direct het Woord openging. Tijdens zijn leven had hij echter al een ”J. J. Ruys-stichting” gevormd, waarin hij enkele tonnen had gestort om het evangelisatiewerk na zijn dood te laten voortzetten. Zijn testament berust(te) bij een notaris in Delft. Of er ooit een plaatsvervanger voor zijn werk is gevonden, vermelden de annalen niet. Ik ben best benieuwd of het kapitaal al of niet aangesproken is. Stel dat het nog ongebruikt in Delft ligt….