Cijfers zijn nauwelijks voorhanden. In 2007 presenteerde verpleeghuisarts Elis Bardelmeijer haar inventariserende studie ”Ouderenmishandeling in het verpleeghuis”. Aan het onderzoek deden 484 collega’s van Bardelmeijer mee. Vier op de tien ondervraagden hadden de afgelopen twee jaar te maken met ouderen­mishandeling. Bij 55 procent van de meldingen ging het om lichamelijke mishandeling, zoals hard beetpakken, slaan of knijpen. In 43 procent betrof het psychische of verbale mishandeling. Volgens de artsen ging in 63 procent van de meldingen het verzorgend personeel over de schreef. Hoe moeilijker patiënten in de omgang zijn, des te vaker de zorg ontspoort. Ruim 64 procent vond plaats op een psycho­geriatrische afdeling. Volgens Bardelmeijer blijkt uit Amerikaans onderzoek dat degenen die minder voldoening vinden in hun werk vaker mishandelend optreden. Hetzelfde geldt voor verzorgenden die in hun werk of in de thuissituatie veel stress ervaren.

„Overbelasting is een belangrijke oorzaak, evenals bij mishandeling door mantelzorgers”, vult Mirjam van Dongen aan. Ze is ambassadeur van de in 2003 gestarte campagne STOP Ouderenmishandeling. „Het komt regelmatig voor dat iemand van 18 samen met één collega verantwoordelijk is voor een afdelng waar vijftig mensen met forse gedragsstoornissen wonen. Niemand vindt het verwonderlijk als een verzorgende dan uit haar slof schiet of haar werk soms met de Franse slag doet. Toch moeten we hier iets aan doen, want het is grensoverschrijdend gedrag.”

Melden dat een collega in de fout gaat, gebeurt nauwelijks. „Daar rust een taboe op. Als je iemand ziet stelen, is de drempel niet zo hoog. Dat ligt anders bij een verzorgende die haar collega elke avond tegen bewoners hoort schreeuwen en meemaakt dat zij regelmatig handtastelijk wordt. Zeker als die persoon zelf onder hoge werkdruk gebukt gaat en op het randje balanceert.”

Het bespreekbaar maken van dit probleem vergt daarom een voorzichtige aanpak. „De zorg zit niet op een nieuw stigma te wachten. Voorkomen moet worden dat iedereen de hakken in het zand zet. Een ander gevaar is dat het gesprek verzandt in een discussie over de tekorten in de zorg.”

De bezuinigingen baren Van Dongen grote zorgen. „Het aantal verzorgenden neemt af en het personeel is minder opgeleid. Door dubbele vergrijzing –meer ouderen, die gemiddeld een hogere leeftijd bereiken– zullen steeds meer mensen afhankelijk zijn van de zorg. Het aantal gevallen van ouderenmishandeling zal ook binnen de instellingen fors gaan stijgen. Daarom moeten we nú het taboe doorbreken en het gesprek aangaan.”

Dit is het derde artikel in een serie over mishandeling van ouderen.