Overbelasting verpleging leidt vaak tot mishandeling
Ouderenmishandeling is een onderschat probleem, vindt Mirjam van Dongen. Dat heeft ze niet altijd geroepen, terwijl ze als sociaalpsychiatrisch verpleegkundige toch veel met senioren werkte. „In 2000 werd ik uitgenodigd voor een conferentie over ouderenmishandeling. Mishandeling van ouderen? Het zal wel, dacht ik. Tijdens de bijeenkomst gingen mijn ogen open. Wat ik hoorde, zag ik regelmatig in mijn werk gebeuren. Zónder dat ik hieraan het label ”ouderenmishandeling” hing.”
Van Dongen ging direct aan de slag om deze vorm van huiselijk geweld uit te bannen. Inmiddels is ze voorzitter van het Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling en trekt ze als ambassadeur van de campagne STOP Ouderenmishandeling het land door. De ambassadeur stelt altijd problemen die in de thuissituatie voorkomen aan de orde. „We onderscheiden twee vormen: opzettelijke mishandeling en ontspoorde zorg. In het eerste geval betreft het bewuste acties: iemand zit verlegen om geld vanwege zijn verslaving of wil beter in de slappe was zitten. Het komt ook voor dat mensen graag macht uitoefenen en zich beter voelen als ze iemand kleineren.”
Ontsporing komt het meest voor en is het gevolg van overbelasting. „Het ontstaan van lichamelijke en psychische uitputting komt mede door gebrek aan kennis en vaardigheden. Mantelzorgers zullen dit niet snel van zichzelf herkennen, laat staan erkennen. Ze houden andere zorg het liefst zo lang mogelijk buiten de deur.”
De overbelasting heeft gevolgen. „Mantelzorgers laten belangrijke elementen van de zorg achterwege. De oudere wordt dan verwaarloosd. Een tweede effect is stressgedrag. Mantelzorgers worden sneller kwaad of zelfs agressief.” Ontsporing kan ook het gevolg zijn van wederzijdse irritaties. Dit gebeurt bijvoorbeeld als er door chronische ziekten gedragsveranderingen optreden die voor een mantelzorger moeilijk te begrijpen of te verwerken zijn.
Veel mensen geven nauwelijks signalen af dat er iets misgaat. „Senioren zijn het sowieso niet gewend de vuile was buiten te hangen. Ze verbergen de mishandeling uit schaamte en vooral uit loyaliteit. Afhankelijkheid, ook emotioneel, is een kernwoord bij alle vormen van huiselijk geweld. Het maakt mensen kwetsbaar. Bij het ouder worden zal dit vanwege allerlei gebreken alleen maar toenemen.”
Aangifte doen blijft vaak achterwege. Velen maken het probleem niet eens bespreekbaar. „Het is nogal wat om te vertellen dat je enige zoon je financieel uitbuit. Want ja, die jongen is gescheiden, heeft geen werk en kampt met geldzorgen…”
Angst voor represailles of het afhaken van de mantelzorger speelt ook een rol. „Niemand vindt het fijn als iemand vaak tegen hem schreeuwt of hem soms een tik verkoopt. Maar het is wel de dochter en als zij wegblijft, komt er niemand meer.”
Dit is het tweede artikel in een serie over mishandeling van ouderen. Volgende week deel 3.