De dominee van de toekomst is geen schaap met vijf poten, maar een duif op de antenne, ’thuis en toch uit’. In de aula van de Theologische Universiteit Kampen (ThUK) werden vrijdag gepassioneerde pleidooien gevoerd voor de specialisatie en professionalisering van het predikantschap. Zes oud/studenten van de ThUK gaven hun visie op de toekomst van het predikantschap. Dat gebeurde tijdens het afscheidssymposium van dr. J. B. G. Jonkers, die de ThUK verlaat als docent sociologie.

Anne-Pier van der Meulen, voorganger in de hervormde gemeente Oude en Nieuwe Niedorp, zette de toon met zijn lezing ”Vliegende predikanten”, waarin hij de dominee met een postduif vergeleek. Vroeger had Van der Meulen thuis ook duiven. Een van de twee snelste -nummer 33- bleef bij thuiskomst altijd heerlijk op de antenne zitten - niet in het hok, maar wel thuis. Zo ziet Van der Meulen de positie van de toekomstige predikant. „Elke gemeente hoopt het schaap met de vijf poten binnengehaald te hebben. Zo iemand bestaat niet en zal ook nooit bestaan.”

Van der Meulen deed een oproep aan zijn collega-predikanten zich te specialiseren „en als ’vliegende’ liturgen, pastores of leraren regio’s te gaan bestrijken. Als we nummer 33 tot voorbeeld nemen, hoeven we het hok niet in en behouden we daarmee een stuk van onze vrijheid.”

Henk Spit denkt dat de predikant steeds vaker op een wegenwacht zal gaan lijken. De SoW-gemeente van Biddinghuizen, waar hij predikant is, kent het geregeld huisbezoek van ouderling en dominee niet meer. „Het aantal pastorale adressen is eenvoudigweg veel te groot om iedereen te kunnen bezoeken. Het bezoekwerk spitst zich daarom toe op crisissituaties, pastoraat op de kruispunten in het leven: geboorte, doop, huwelijk, ziekte, overlijden, rouwverwerking.”

Spit ziet het predikantschap zich ontwikkelen in de richting van management, crisispastoraat en spiritueel leiderschap. „Deze drie dingen nu, en dat is mijn hoofdstelling, zijn niet in één persoon te verenigen. Je kunt niet én spiritueel leider van een klein groepje zijn, én een soort wegenwacht voor pastorale noodgevallen, én een districtmanager voor een cluster van kerken. Er zal differentiatie plaats moeten vinden.”

Analoog hieraan bepleitte Spit een driewegenopleiding: de opleiding tot pastoraal werker (hbo), de opleiding tot traditioneel predikant (wo) en een managementopleiding (topstudie), die opleidt tot classicaal bestuurder.

Praktische vaardigheden heeft Mirjam Sloots, geestelijk verzorger in Hoorn, in haar theologische opleiding destijds node gemist. „In de pastorie belanden nogal wat wereldvreemde types en studiehoofden”, zei ze, „en dat zijn over het algemeen niet de mensen die van zichzelf vinden dat ze het slecht doen.” Sloots vindt dat er in de opleiding meer aandacht moet zijn voor time-management, presentatietechnieken, conflictbemiddeling en „wat verplichte psychologische zelfreflectie.” Met een roeping voor het ambt kan ze absoluut niet uit de voeten. „Laten we God er alsjeblieft buiten laten. In de praktijk is die roeping ofwel een vrijbrief voor gemeenteleden om misbruik te maken van hun predikant, of een excuus voor de predikanten om roofbouw te plegen op zichzelf. Noem het predikantschap dus gewoon een baan.”

Die afkeer van het predikambt als goddelijke instelling en van de dominee als vertolker van de stem van God kwam ook in andere bijdragen terug. Zo ziet Gert de Jong, werkzaam bij het onderzoeksinstituut Kaski te Nijmegen, in de titel ”dienaar des Woords” een merkwaardige paradox optreden. „Hoe dat Woord begrepen of verstaan moet worden, weten nu net weer predikanten. In feite zijn ze dus dienaar van hun eigen ideeën en hebben hiermee een schier onaantastbare positie.”