Dankzij een grootscheepse inzet van politie en hulpverleners was de afgelopen jaarwisseling „beheersbaar.” Toch heeft het feest nog steeds iets van een slagveld. Sommige bestuurders zijn er helemaal klaar mee. „In Nederland kan geen feest voorbijgaan zonder dat er rotzooi wordt getrapt.”Het is intussen een soort traditie geworden om na afloop van de jaarwisseling zo snel mogelijk te roepen dat het „rustig” was. Dergelijk woordgebruik geeft in veel gevallen een vertekend beeld van de daadwerkelijke situatie.

Neem de gemeente Rheden. Burgemeester Van Wingerden repte deze week in haar nieuwjaarstoespraak over een rustige jaarwisseling in haar gemeente. Kennelijk nam ze voor lief dat een serie afvalbakken en verkeersborden het moest ontgelden. Schade: 12.000 kostbare euro’s. Hoezo rustig?

Een politiemacht van 700 mannen en vrouwen in de regio Hollands Midden moest in de nieuwjaarsnacht voorkomen dat de jaarwisseling uit de hand zou lopen. Er was sprake van een rustig en gezellig feest, zo concludeerde de politie na afloop. „De trend van grootschalige ordeverstoringen lijkt te zijn doorbroken.”

Desondanks verrichtte de politie tientallen arrestaties in Leiden. Vier jongens gooiden gericht vuurwerk naar de politie. Enkele agressievelingen richtten hun woede op de hulpverleners. En in Moerkapelle was in de nieuwjaarsnacht een massieve politiemacht op de been om de rust te bewaren. Hoezo gezellig?

„Zestig politiemensen en hulpverleners waren die avond niet thuis of in het gezin. Dat vind ik buiten alle proporties”, aldus waarnemend burgemeester Bonthuis van de gemeente Zuidplas.

Het gemeentebestuur verbood begin december dat het traditionele vreugdevuur op een bekend kruispunt in het dorp zou worden aangestoken en wees een veiliger locatie aan. Bonthuis kreeg al voor de jaarwisseling signalen dat de situatie in het Zuid-Hollandse dorp zou kunnen escaleren.

Tijdens de vorige jaarwisseling moest de ME charges uitvoeren, omdat jongeren hulpverleners bestookten met vuurwerk. „Er was in Moerkapelle geen alternatief programma voor de jeugd. Daarom wilden we zo stevig mogelijk aanwezig zijn”, aldus Bonthuis.

Dat was niet voor niets, zo bleek in de nieuwjaarsnacht. De situatie liep uit de hand. De ME moest in actie komen tegen een groep jongeren die de politie bekogelde met flesjes en vuurwerk.

Bonthuis is teleurgesteld dat het opnieuw fout ging in Moerkapelle. „Ik wil met de bewoners van het dorp in gesprek hoe we problemen in de toekomst kunnen voorkomen. Er moeten enkele mensen zijn die de verantwoordelijkheid op zich willen nemen en die zich samen met de gemeente willen inzetten om de jeugd bijvoorbeeld een alternatief programma te bieden.”

Of de escalaties in Moerkapelle met de dorpscultuur te maken hebben, weet Bonthuis niet. „Het is een hechte gemeenschap. Daarom begrijp ik ook niet dat er door het jaar heen nauwelijks problemen zijn en dat er met de jaarwisseling van alles tot ontlading komt. Ik heb best begrip voor tradities, maar als een vreugdevuur in het centrum brandgevaar voor omliggende woningen oplevert, dan moeten mensen dat begrijpen.”

Leon Kuijs, voorzitter van de Raad van Hoofdcommissarissen en korpschef van de politieregio Brabant Zuid-Oost, zei deze week op Radio 1 dat de situatie tijdens de jaarwisseling „beheersbaar” was. „Uit professioneel oogpunt”, voegde hij eraan toe. Dat betekent volgens hem dat de politie in staat is geweest dreigende grootschalige onlusten de kop in te drukken en mensen te arresteren.

Dat daarvoor een enorme politiemacht nodig was, noemt hij „te gek voor woorden.” „De capaciteit van de politie gaat op aan dit soort feesten waarbij ongeregeldheden komen kijken. Er kan in Nederland geen feest voorbijgaan zonder dat er rotzooi wordt getrapt. Dat is het hoofdpunt waarover we de discussie in ons land eens zouden moeten voeren. Feesten waarbij de hele boel wordt verbouwd is echt iets van de laatste jaren.”

De grootschalige inzet van politie en hulpverlening is niet alleen Kuijs een doorn in het oog. Ook zijn ‘baas’, minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken, vindt het „van de gekke” dat een dergelijke inzet nodig is, zo zei ze deze week.

Dezelfde verontwaardiging uit ook burgemeester Van Aartsen van Den Haag. Hij vindt het „absurd” dat in de Hofstad rond de 1500 agenten en andere hulpverleners nodig waren om het ‘feest’ in goede banen te leiden. „Maar Den Haag heeft nu eenmaal de traditie dat de nieuwjaarsnacht er nog onrustiger verloopt dan in de andere grote steden. Dankzij de grote politie-inzet is het dit jaar een stuk rustiger gebleven. Zo zijn er 23 auto’s in brand gestoken, ruim de helft minder dan vorig jaar.”

Toch ziet de Haagse burgervader wel licht aan de horizon. „Tijdens de afgelopen jaarwisseling zijn in enkele probleemwijken ruim 200 jongeren de straat op gegaan om hun leeftijdgenoten aan te spreken op hun gedrag. En dat heeft gewerkt. We hebben vaak de mond vol van Marokkaanse en Turkse rotjochies, maar dit hebben ze dan toch maar keurig gedaan. Ik vind dat hun inzet een geweldige pluim verdient. Ik ben er trots op en wil deze werkwijze volgend jaar op meer plekken in de stad inzetten.”

In Ede bekogelen jongeren agenten met vuurwerk. De politie was naar de Soembalaan gegaan omdat zo’n dertig man daar vernielingen zouden aanrichten en brandjes zouden stichten.

In Oud-Alblas ging een caravan die was overgoten met benzine in vlammen op. De brandweer had moeite het vuur te blussen. De politie stuurde uit voorzorg een peloton van de mobiele eenheid mee. De situatie escaleerde niet, zodat de ME alleen maar hoefde toe te kijken.

Na 05.00 uur werd het in Hendrik-Ido-Ambacht, Sliedrecht en Alblasserdam onrustig bij het uitgaan van de kroegen en na afloop van de verschillende feesten. De politie drukte een dreigende escalatie de kop in. Daarna keerde de rust weer.

In het Zeeuwse Arnemuiden probeerden vandalen het plaatselijke stationsgebouw in brand te steken. De Zeeuwse brandweer bluste illegale vreugdevuren in onder meer Meliskerke, Gapinge, Westkapelle, Vrouwenpolder, en Zoutelande.

In Nijkerk moesten politie en brandweer in de namiddag van oudejaarsdag optreden bij een vreugdevuur aan de Nieuwe Voorthuizerweg. Een groep van vijftien jongeren keerde zich tegen de gemeentelijke toezichthouders toen die het vuur wilden laten doven. Twee Nijkerkers werden opgepakt.

In Moerkapelle kwam de mobiele eenheid in actie om een groep jongeren uiteen te drijven die vuurwerk en flesjes naar de politie gooide.

In Veen bleef het weliswaar rustig, maar daarvoor was wel een grote politiemacht nodig, evenals een spionagevliegtuigje van defensie dat vanuit de lucht alles in de gaten hield.

Het aantal incidenten rond de jaarwisseling nam af, het aantal arrestaties groeide en het geweld tegen hulpverleners nam toe.

Op het eerste gezicht lijken de cijfers niet zo positief, maar prof. dr. Otto Adang van de politieacademie in Apeldoorn relativeert ze. „De politie is grootschaliger ingezet. Het is niet meer dan logisch dat het aantal arrestaties dan toeneemt. Het aantal incidenten nam echter af, dus de pakkans is vergroot.”

In Veen was een enorme politiemacht nodig om alles in goede banen te leiden. In Den Haag waren bijna 1300 agenten actief, tegenover zo’n 160 op een ‘normale’ avond.

„Ik weet ook niet hoelang we dat als politie gaan volhouden. Maar we hebben de goede lijn te pakken. Je verandert de mentaliteit van mensen niet van de ene op de andere dag.”

Het geweld tegen hulpverleners nam toe. Dat is toch niet positief te noemen?

„Nee. Ik denk dat die toename mede wordt veroorzaakt door de toenemende aandacht voor dat probleem. Hulpverleners doen actiever aangifte. De harde straffen voor geweld tegen hulpverleners en het strenge optreden van de politie daartegen roept mogelijk een bepaalde reactie op.”

De raad van hoofdcommissarissen spreekt over een beheersbare jaarwisseling.

„Het woord ”rustig” zal ik ook nooit in de mond nemen, want dat is de jaarwisseling nog steeds niet. Maar als ik kijk naar het aantal ME-optredens, dan zie ik geen sterk escalerende situaties zoals die zich in andere jaren wel voordeden.”

Is de gekte rond de jaarwisseling typisch Nederlands?

„Ik denk het niet, al loopt het hier soms wel de spuigaten uit. In het Franse Straatsburg bijvoorbeeld worden elke jaarwisseling tientallen auto’s in brand gestoken.”

U concludeerde in 2007 dat de onrust tijdens de jaarwisselingen zich naast de grote steden concentreert in de biblebelt. Wat is uw beeld van de afgelopen jaarwisseling?

„Ik heb op basis van de mediaberichten geen aanwijzingen dat die plaatsen er dit jaar nagetief uitspringen.”

In het politiedistrict De Waarden trad de mobiele eenheid op in Tiel, Dodewaard en Beesd omdat vandalen de brandweerlieden belemmerden hun werk te doen. Burgemeester De Vreeze van Tiel uitte daarover deze week in zijn nieuwjaarstoespraak zijn woede. Een samenvatting.

„Een paar honderd arrestaties, vernieling, brandstichting, openlijke geweldpleging, belediging van de hulpverleners en er kennelijk een uitdaging in zien hen het werk te beletten, met nog weer zwaarder vuurwerk dan vorig jaar. De cultuur van de straat met zijn eigen normen en waarden tegenover de goedwillende burgers die zich vertwijfeld afvragen wat ze hiervan moeten vinden. Ik ben er daar eentje van.

Daarbij zijn het vaak ‘gewone’ jongens die elkaar menen te moeten opjutten tot grensoverschrijdend gedrag. De overheid heeft geen andere keus dan de zaak te beheersen door het massaal inzetten van politie, preventieve activiteiten en repressief optreden.

Ook in Tiel heb ik me tijdens de afgelopen jaarwisseling gestoord aan gedrag waarbij inwoners van deze stad er een genoegen aan beleven om brandweermensen te beletten hun werk te doen, waarbij politiemensen op de meest grove wijze worden uitgescholden, waarbij ouders staan te kijken hoe hun kinderen met onverantwoord zwaar vuurwerk andere stadsgenoten het leven zuur maken. Daarbij moest de brandweer de aftocht blazen in afwachting van de ME.

Leden van onze vrijwillige brandweer, onze stadsgenoten, die vanaf zeven uur ’s avonds tot ver na middernacht bezig zijn –met gevaar voor eigen leven– om de rotzooi van anderen op te ruimen en daarbij ook nog voor rotte vis en erger worden uitgescholden.

Welke kant willen we als samenleving op? Dat is een discussie die ons allemaal raakt. Een samenleving die uiteindelijk niet beheersbaar wordt door steeds meer inzet van de politie.”