De opstart van de stilgelegde kerncentrale in Yongbyon wijst erop dat Noord-Korea de eerste stap heeft gezet in de richting van productie van plutonium voor kernwapens. Als reactie heeft de Amerikaanse regering het leger in de Pacific versterkt.

Volgens Pyongyang draait de centrale „voor vreedzame doeleinden” en wordt er alleen elektriciteit opgewekt. Een Noord-Koreaanse zegsman liet de Britse krant The Guardian weten dat zijn land een eventuele Amerikaanse aanval niet lijdzaam zal afwachten. Hij sloot een preventieve actie niet uit.

Opvallend stil is de Chinese regering. Concrete (sanctie)voorstellen ontbreken. Toch oefent China om geopolitieke redenen grote invloed uit op Noord-Korea. China heeft als een van de weinige buurlanden een grens met Noord-Korea. Verder bestaan hechte ideologische en historische banden tussen Noord-Korea en China.

China vocht aan de zijde van Noord-Korea tijdens de Koreaanse Oorlog, waarbij ongeveer 1 miljoen Chinese soldaten werden opgeofferd. Zij voorkwamen dat Noord-Korea door de Amerikanen onder de voet werd gelopen.

Voorts zijn de Noord-Koreanen economisch grotendeels afhankelijk van China. De Chinese hulp is aanzienlijk: circa 220.000 ton graan per jaar wordt geleverd aan de zuiderbuur, die regelmatig met hongersnoden wordt geconfronteerd.

Deze eenzijdige afhankelijkheidsrelatie geeft China mogelijkheden tot invloed op het bewind van de ”Geliefde Leider” Kim Jung Il. Publiekelijk is daar weinig van te merken, hoewel er wel enige punten zijn te noemen.

Zo omschreef in oktober 2002, toen duidelijk werd dat Pyongyang bezig was met de ontwikkeling van kernwapens, de Chinese plaatsvervangend minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi in het Politbureau de opstelling van Noord-Korea als „diplomatiek avonturisme.” Verder stond tijdens een recent gehouden top tussen de Russische president Poetin en de Chinese president Jiang Zemin stond Noord-Korea hoog op de agenda. Beide staatshoofden riepen de Koreaanse leider Kim Jung Il op geen nucleair programma te starten.

Hoe valt deze terughoudende opstelling te verklaren? Peking moet balanceren tussen enerzijds zijn ideologische en traditionele banden met Pyongjang en anderzijds zijn verlangen tot regionale stabiliteit. Dit laatste aspect kan bij de politieke leiding van Peking in de nabije toekomst belangrijker worden dan de ideologische band. Want als Noord-Korea eenmaal kernwapens heeft, zullen Japen en Zuid-Korea wellicht ook over een nucleair vermogen willen beschikken om Pyongjang af te schrikken. Zij zullen minstens een afweersysteem tegen nucleaire raketten willen installeren.

Een en ander leidt ertoe dat China -dat ook grenzen heeft met kernwapenstaten als India, Pakistan en Rusland- wordt geconfronteerd met vroegere tegenstanders aan de oostelijke grenzen die ook zijn uitgerust met massavernietigingswapens. Noord-Koreaanse kernwapens zouden ook Chinees grondgebied kunnen bereiken. Dat is voor de Chinese regering geen aantrekkelijk vooruitzicht.

De Chinezen hebben uiteraard geen belang bij een (kern)oorlog in de regio. Zij realiseren zich dat het risico zeker bestaat. Noord-Korea heeft immers een enorm aantal artilleriestukken en honderden Schudraketten die met een chemische of biologische lading naar Zuid-Korea kunnen worden gezonden. De Zuid-Koreaanse minister van Defensie Kim Dong Shin zei reeds in november 2001 dat Noord-Korea beschikt over tussen de 2500 en de 5000 ton biochemische wapens. Bovendien zou het land onder meer miltvuur en het zeldzame pokkenvirus in wapens kunnen verwerken.

Verder heeft Noord-Korea minstens 100 Nodong-raketten die Japan kunnen bereiken. Amerikaanse inlichtingendiensten menen dat Noord-Korea de eerste ’schurkenstaat’ is dat het Amerikaanse vastenland kan bereiken. In 1998 testte Pyongjang de Taepo Dong 1-raket, die in de Stille Oceaan landde. Het Pentagon meent dat Pyongjang een nieuwe raket ontwikkelt, de Taepo Dong 2, die Alaska, Hawaii en wellicht zelfs Californië kan bereiken.

Een aanval door wie ook op de nucleaire installaties van Noord-Korea zal leiden tot verhoogde radioactiviteit in de omgeving van China, Japan en Zuid-Korea met alle gevolgen van dien. Worden ook biochemische wapens ingezet, dan zal in de regio een enorme ecologische catastrofe ontstaan.

De terughoudende opstelling van de Chinese regering heeft wellicht ook te maken met de overdracht van de macht in de Chinese top. President Jiang Zemin heeft zijn post in de Chinese Communistische Partij overgedragen aan zijn opvolger Hu Jantao. Zemin zal echter tot in maart president blijven. Hij kan nog langer aanblijven als hoofd van het Chinese leger. Deze complexe situatie doet de vraag rijzen wie van beiden zich met Noord-Korea zal bemoeien en wat zijn insteek zal zijn.

De grootste vrees voor de Chinese regering is een gedestabiliseerd Noord-Korea. Een ineenstorting betekent dat miljoenen Koreanen naar China zullen vluchten, een situatie die kan worden vermeden als Kim in het zadel blijft. Blijkbaar wil China voorkomen dat de grenzen worden geopend voor vluchtelingen en Noord-Korea wordt gedwongen het totalitarisme te verlaten of anders ineen zal storten, zoals in 1989 bij de DDR het geval was.

Peking gaf enige tijd geleden de Amerikaanse senator Sam Brownback toestemming om de situatie van de Noord-Koreaanse vluchtelingen in opvangkampen in ogenschouw te nemen. Deze toestemming lag niet voor de hand, omdat de senator een criticus is van het Chinese beleid om gevluchte Noord-Koreanen naar hun land terug te sturen. President Jiang Zemin gaf hiermee een duidelijk signaal af in de richting van Noord-Korea.

China is ook bevreesd voor een scenario waarbij Noord- en Zuid-Korea worden verenigd. Dit komt er hoogstwaarschijnlijk op neer dat Peking aan zijn zuidgrens te maken krijgt met een Amerikaanse bondgenoot, zelfs misschien Amerikaanse troepen. Juist met het oog op deze dreiging steunde China een halve eeuw geleden Noord-Korea tijdens de Koreaanse oorlog. Diverse analisten menen derhalve dat Chinese regering nooit steun zal verlenen aan een verandering van het regime in Noord-Korea.

De Chinese regering heeft kortom beslist geen belang bij een destabilisering van de situatie op Koreaanse schiereiland door een machtswisseling. Paradoxaal genoeg houdt ze nu een bewind in het zadel dat juist aan deze destabilisering meewerkt door materiaal voor kernwapens te produceren. Het is de vraag hoe China de komende tijd zal omgaan met dit moeilijke dilemma.