Het koningshuis lag afgelopen week onder vuur. De prins is met een omstreden project in Mozambique bezig, prinses Christina gebruikt Paleis Noordeinde om belastingvoordeel te scoren en er klinkt de roep dat ook de koningin de broekriem moet aanhalen. „Opmerkelijk hoe snel de volksgunst ten aanzien van de Oranjes kan veranderen”, zegt dr. ir. Jan van der Graaf, oud algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond.„We beleven, zeker in vergelijking met de periode Juliana en Bernhard, een rustige tijd. Onder Beatrix en Claus waren er geen affaires. De Oranjes hebben afgelopen jaren veel sympathie gewonnen, zelfs bij de meest verharde republikeinen. Maar harde tonen van de oppositie, afgelopen week in de Tweede Kamer, missen hun uitwerking onder het volk niet. Ik plaats dat tegen de achtergrond van de financiële crisis, waarbij allerlei instituties hard worden aangepakt en iedereen het woord graaicultuur in de mond neemt. Daar wordt het koningshuis nu ook het slachtoffer van.”

Van der Graaf pleit wel voor eerlijkheid. „Dat geritsel met belastingvoordeel via Paleis Noordeinde moet zo snel mogelijk de wereld uit. En als we de broekriem moeten aanhalen, dan vind ik dat de rijken het meest moeten interen. Aangezien de koningin tot de welgestelden behoort, geldt dat ook voor haar.”

Het politieke besluit om te snoeien in financiële voordeeltjes die de Oranjes hebben, steunt Van der Graaf. „Het koningshuis is inmiddels wijdvertakt. Een aantal leden heeft weinig meer met de monarchie te maken. Zij hebben een maatschappelijke functie en zijn zelf verantwoordelijk voor hun inkomen. Het is niet nodig dat zij vakantiereisjes maken op kosten van de samenleving.”

Met de bouw van de vakantiewoning van Willem-Alexander en Máxima in Mozambique heeft Van der Graaf geen probleem. „De kritiek daarop is een storm in een glas water. De prins heeft een betrouwbaar argument als hij zich beroept op zijn vader, die zich ook inzette voor verbeteringen in ontwikkelingslanden.”

De kritiek op het koningshuis gebruiken om de monarchie af te schaffen of de koningin te degraderen tot lintjesknipper, is aan Van der Graaf niet besteed. „Geef de staatsrechtelijke discussie over het koningshuis de ruimte, maar de monarchie heeft duidelijk meerwaarde boven andere staatsvormen. Ik ben er dankbaar voor.”

En wat het vakantiehuis van Willem-Alexander betreft: „De prins doet er verstandig aan zo snel mogelijk een sociale daad te stellen, bijvoorbeeld door een weeshuis te stichten. Zodat we met z’n allen zeggen: Hiep, hiep, hoera, wie doet hem dat na?”

Het koningshuis ligt onder vuur. Een serie over de vraag hoe het verder moet met de Oranjes. Morgen deel 2.