Lopen door de Slag om Arnhem
Een bebloede doktersjas. Het lessenaartje van de Poolse generaal. En de overjas van zijn Canadese collega.
Airborne Museum Hartenstein in Oosterbeek heeft ter gelegenheid van de herinrichting onlangs verschillende cadeaus gekregen. De doktersjas werd gebruikt in het noodhospitaal dat was gevestigd in de pastorie bij de Oude Kerk in Oosterbeek-Laag. De familie in dat huis heeft de bevlekte jas 65 jaar bewaard, maar nu afgestaan.Vanuit Canada stuurden de nabestaanden van generaal-majoor Robert E. (Roy) Urquhart zijn overjas naar het museum, dat is gevestigd in de villa waar Urquhart in september 1944 zijn hoofdkwartier vestigde. Vanuit Polen kwam het lessenaartje van generaal Stanislaw Sosabowski, die met zijn parachutisten bij Driel landde. Hij had het meubelstuk altijd bij zich.
Het museum oogt minder vol dan vroeger. „Maar onze topstukken hebben allemaal weer een plaats gekregen”, zegt directeur B. D. Schlüter. De hoeveelheid expositieruimte is verdubbeld van 900 naar 1800 vierkante meter. Naast de belevenissen van de geallieerde militairen krijgen nu ook die van de burgers en de Duitse soldaten aandacht. „We zijn niet neutraal –Duitsland was de agressor–, maar we laten wel alle aspecten zien.”
Het was een jaar dicht, maar is sinds twee weken weer te bezoeken. Voor de officiële heropening is de herdenking op zondag 20 september uitgekozen. Dan zijn de veteranen er weer; de mannen die hier dagenlang standhielden, wachtend op de versterking die niet kwam.
De introductiefilm in het museum is door de lichtinval niet zo goed zichtbaar. Daarvan is in de zeven meter hoge ondergrondse belevingsruimte, Airborne Experience, geen sprake. De indrukwekkende presentatie speelt zich af in het halfduister.
Onder het park achter de villa waant de bezoeker zich eerst in een vliegtuig tijdens de landing. Vervolgens lopen de bezoekers over het landingsterrein terwijl vliegtuigen nog meer troepen aanvoeren. Een parachute ligt over de struiken. Kanonnen klinken; de juichende bevolking zingt het Oranje boven.
Om de hoek beleef je de strijd in Arnhem mee. Schoten klinken, soldaten rukken op. De slag is links, rechts, overal. Het ruikt naar kruitdamp. En overal is puin. Door een kapotgeschoten raam wappert vitrage naar buiten.
Dan gaat het de loopgraven van het park bij Hartenstein in. Soldaten hebben zich er met hun geschut ingegraven. Maar er staan ook ruwhouten kruisen op een snelgedolven graf. In de laatste ruimte trekken de geallieerden terug, de Rijn over. Noord-Nederland bleef nog ruim een halfjaar in Duitse handen.
